Pod koniec XIX wieku co 20-25 Odessyjczyk legitymował się narodowością polską. Polscy mieszkańcy miasta należeli do wszystkich grup społecznych i parali się przeróżnymi zajęciami. Największy wpływ na obraz miasta mieli polscy architekci, których pracowało tu kilkunastu, wśród nich:.

• Władysław Dąbrowski,
• Moses Liniecki,
• Julian Sieradzki,
• Ksawery Skarżyński,
• Cezary Zieliński,
• Jan Żukowski,

zaś trzech uchodzi za najbardziej wybitnych:

• Feliks Gąsiorowski,
• Mikołaj Tołwiński oraz
• Lew Wołek.

Do dziś przetrwało przynajmniej 300 budynków zaprojektowanych, zbudowanych lub przebudowanych przez Polaków. Są wśród nich pałace, kamienice, fabryki, dworce kolejowe, most, poczta, szkoły i uczelnie, szpitale, kościoły, cerkwie, sądy, uzdrowisko, stacja meteorologiczn, obserwatorium astronomiczne i in. budynki publiczne.

W Google Maps udostępniłem mapę sporządzoną na podstawie dostępnych w sieci informacji, można ja również pobrać w postaci pliku GPX. Trudno zwiedzać Odessę skupiając się wyłącznie na polskich budowniczych, warto jednak spoglądać na mapę w trakcie wędrówek, by uzmysłowić sobie wkład wniesiony przez rodaków - przemilczany w większości przewodników - w historię miasta. Zwłaszcza, gdy okaże się, że wiele spośród budowli wręcz ikonicznych dla Odessy powstało dzięki Polakom, np. opera, budynek giełdy, a dziś filharmonia, Dom z Atlantami, hotel Pasaż i Wielki Moskiewski, muzeum archeologiczne...

***

Feliks Gąsiorowski 

Niekwestionowanym architektonicznym symbolem  Odessy jest wybudowany na początku ulicy Gogola pałac Zenona Beliny – Brzozowskiego znany dziś jako Pałac Szacha (Шахський палац), ponieważ na początku pomiędzy 1910, a 1920 mieszkał w nim po abdykacji Mohammad Ali Szah wcześniejszy szachinszach Persji. Neogotycki pałac z basztami, wieżyczkami i krenelażem wyglądem przypomina budowle angielskie. U Brzozowskich gościł Juliusz Słowacki, pałac był też miejscem spotkań ówczesnej odeskiej Polonii.

Tuż obok, na ulicy Gogola znajdują się inne dzieła Gąsiorowskiego, kamienice pod nrami 4,6,16 i 19 oraz budynek gimnazjum i szkoły pod 17.

Z kolej pod numerami 7 i 5 stoją kamienice autorstwa Włodka, w tym jedna z ikon Odessy, remontowany w czasie ukrywania kesza, a wybudowany dla niemieckiej rodziny  Faltz-Feina Dom z Atlantami, w którym podczas II Wojny Światowej niemiecki sztab generalny (na niebieskiej kuli podtrzymywanej przez Atlantów umieszczono wtedy swastykę), a później dowództwo Armii Czerwonej.

Przy okazji, pod numerem 9 znajduje się - w momencie zakładania skrzynki zrujnowany - dom Gogola.

Po Gąsiorowskim pozostało w odessie ponad 70 obiektów, głównie kamienice ale również sakralne, pałace, most, koszary, budynki szkolne oraz uniwersyteckie i inne.

***

Skrzynka

Skrzynka schowana została na Bulwarze Nadmorskim (Приморський бульвар) za pałacem od strony portu  Jest to tradycyjny magnetyczny mikrus na kordach. Poszukiwania ułatwi podpowiedź kodowana i fotospoiler.

***

Jeśli skrzynka potrzebuje serwisu lub reaktywacji, to bardzo proszę w miarę możliwości o ich dokonanie. Z góry bardzo dziękuję.

***