Z powodu braku podstaw gospodarczych i położenia z dala od głównych dróg, w okolicy słabo zaludnionej, Białaczów do połowy XVII w. pełnił funkcję miasteczka rolniczego, później spadł do poziomu wsi. Przez kilkadziesiąt lat majątek przechodził z rąk do rąk kilku rodów, co wpływało na sposób gosodarowania ziem i kurczenia się granic dóbr. 

    Momentem zwrotnym w rozwoju Białaczowa był rok 1727, kiedy to jego właścicielem został Jan Małachowski (1698 - 1752). Wykupił on i scalił dobra białaczowskie, by od tej pory znów znalazły się na długo w rękach jednej rodziny. 

   Rozwój fortuny Małachowskich sprawił, że posiadali oni kilka olbrzymich kluczy na terenie ówczesnej Rzeczpospolitej. Za czasów marszałka Sejmu Wielkiego Stanisława Małachowskiego, az do jego śmierci w 1809 roku dobra białaczowskie leżące w zaborze austriackim liczyły 15810 mórg (60% lasy, 17% obszar rolniczy). Z jego osobą, czyli hrabiego na Końskich i Białczewie wiąże się powstanie całego zespołu folwarczno-pałacowego. Kluczową rolę odgrywało rolnictwo, następnie gospodarka leśna i przemysł (gorzelnie, metalurgia w obszarze Zagłębia Staropolskiego). 

     Przejęcie majątku po bezpotomnie zmarłym Stanisławie w ręce jego brata – Jacka, a następnie bratanka – Lud­wika hr. Małachowskiego łączy się ze stopniowym zaha­mowaniem rozwoju miasta i jego okolicy.

Hrabia Stanisław Bartłomiej Ludwik Malachowski herbu Nałęcz (1736 - 1809)

Autorem pośmiertnego litografu jest Maria z Tańskich Herman, w zbiorach © Biblioteki Narodowej. .

    Po 1864 roku za czasów ostatniej z tej linii Hortensji Małachowskiej (1810 - 1889) majątek (już w zaborze rosyjskim) powoli uszczuplał się z powodu konsekwencji uwłaszczenia i płacenia seriwitutów włościanom. Ważną rolę odgrywało owczarstwo (w Białaczowie ok. 600 sztuk) i handel zbożem do Warszawy i Gdańska.

    Z powodu stagnacji gospodarczej tych terenów związanej prawdopodobnie z niekorzystnym układem linii kolejowych omijających okolice oraz spadku znaczenia miejscowości jako siedziby mocno „skurczonego” klucza majątku – Białaczów w 1869 r. utracił prawa miejskie

.    W 1889 r. majatek po śmierci Hortensji przejmuje jej siostrzeniec z rodziny Platerów, Ludwik Kazimierz Plater (1844 - 1909). W 1895 r. dobra w Białaczowie miały już tylko 9750 mórg, a w 1905 r. na skutek długów i serwitutów ok. 7300 mórg. Po I wojnie światowej (1914 - 1918) uregulowane zostały serwituty i przeprowadzona została parcelacja majątków w Parczowie, Petrykozach i Żelazowicach.

    Zygmunt Stefan Plater (1870-1934) zainaugurował w 1929 r. działalność Białaczowskich Zakładów Ceramicznych, nowoczesnej cegielni usytuowanej w Petrykozach. Niestety, z powodu kryzysu gospodarczego na świecie w 1932 ogłoszono upadłość. Dopiero po śmierci Zygmunta Stefana, jego syn Ludwik (1904-1946) wyprowadził dobra białaczowskie z bankructwa. W lipcu 1937 r. zakończono postępowanie upadłościowe.

    W latach 1923–1940 dobra białaczowskie zmniejszyły się o 50% na skutek reformy rol­nej z 1920 r. oraz wyprzedaży części majątku na rzecz spłaty długów. Platerowie do 1944 byli ostatnimi prywatnymi właścicielami dóbr białaczowskich. 

    Obecny budynek gorzelni powstał prawdopodobnie w 1920 roku jako część istniejącego folwarku z czasów Małachowskich. Wydaje się jednak, że powstał on na fundamentach albo został rozbudowany w tym samym miejscu gdzie stała wcześniejsza gorzelnia. Świadczyć o tym mozę data budowy komina (1908 r.) albo styl fragmentu elewacji północnej części magazynowej datowany na rok 1791. 

    Obiekt znajduje się poza podwórzem folwarcznym, jest oddalony od pałacu ok. 350 m w linii prostej na południowym- wschodzie. Od wschodu od niego znajduje się zniszczona obora z 1900 r. 

    Po drugiej stronie drogi najblizej gorzelni eksponowany jest dwukondygnacyjne budynek spichlerza. Elewacje przyozdobine półkolumnami toskańskimi i niszami. Cokół budynku wypełniony jest półkolistymi blendami. Identyczną fasadę na ścianach szczytowych posiada stajnia równolegle położona nieopodal przy wjeździe do kompleksu. Oba obiekty należało odnowić lub przebudować w wyniku zniszczeń po II wojnie światowej. Z okresu 1791 r. pochodzi tamże chlewnia (ob. cielętnik), dawny budynek gospodarczy i obora  Poza tym jest budynek kuźni, nowy spichlerz i stodoła (1944 r.) i wiata (1970 r).

     W miejscu dzisiejszego marketu na ul. Piotrkowskiej funkcjonował budynek zlewni i owocarni. Tamże obok  na początku XIX w. wzniesiono zajazd, który w okresie międzywojennym służył jako ochronka dla dzieci (dzisiaj to budynek Urzędu Gminy Białaczów).  

    W okresie okupacji II wojny światowej dokonano egzekucji pracowników gorzelni przez Niemców, świadkiem zdarzenia był ojciec p. Zbigniewa Szpotona, prowadzącego lokalną kronikę.

   Jeszcze kilka lat temu w gorzelni produkowano wyroby spirytusowe, ma ruszyć linia pakowania karmy dla zwierząt i produkcji odżywek sportowych. 

    Niedaleko kompleksu folwarcznego (ok. 100m) znajduje się zrewitalizowany w 2022 roku staw z pomostem i ścieżką rekreacyjną. Staw jest zasilany strugą, której źródło bije z lasku nieopodal Zakrzowa; oprócz miejsca dla wędkarzy w stawie spotyka się nawet raki. Struga ze stawu płynie dalej aż przez północną część historycznego parku. Od strony zachodniej stawu stoi budynek OSP i świetlica (kiedyś straż ogniowa) wzniesiony już w 1791 roku.  

O skrzynce

Odkładaj precyzyjnie tak jak zastałeś!

Nie spal miejscówki, oczy wokoło głowy na mugoli także w oddali!