Mapka ukazująca dawny przebieg linii do Kokoszek, pokrywający się nieco z wybudowaną później, w 1930r. magistralą węglową na Śląsk czyli obecną linią Gdynia -Kościerzyna.

Linia Gdynia – Kokoszki, choć niezbędna do połączenia kolejowego z portem w Gdyni, od początku sprawiała duże trudności. Znaczne różnice wysokości, ciasne łuki i trudny teren – to problemy nie tylko budowy linii, ale także późniejszej eksploatacji.

Po zakończeniu I wojny światowej w listopadzie 1918 r. Polska odzyskała niepodległość, ale granice jej nadal się kształtowały. Postanowieniem traktatu wersalskiego w czerwcu 1919 r. uzyskała też dostęp do morza, co oficjalnie nastąpiło w lutym następnego roku. Własnego portu morskiego jednak nie miała. Porty w Pucku i na Helu były tylko rybackie. Powstałej z niewoli Polsce przyznano uprawnienia w utworzonym Wolnym Mieście Gdańsku, w tym korzystanie z portu i komunikacji kolejowej. Jednak władze Gdańska sprawowane przez Niemców utrudniały Polakom korzystanie z ich uprawnień na terenie Wolnego Miasta Gdańska. Zaistniała zatem potrzeba zbudowania własnego portu na czysto polskim terytorium. 

Potrzebne połączenie z morzem 

Wybór już w 1920 r. padł na Gdynię, gdyż to miejsce uznano za najbardziej odpowiednie. W przyszłości miało się stać wielkim portem II Rzeczpospolitej i dlatego pilną sprawą było zapewnienie nowego dobrego połączenia komunikacyjnego Gdyni z resztą kraju. Jedyne, a zarazem niedogodne z polityczno-administracyjnego punktu widzenia, połączenie kolejowe z maleńką wówczas stacją w Gdyni prowadziło przez obszar Wolnego Miasta Gdańska. Przy nieuregulowanych stosunkach młodego państwa polskiego z Wolnym Miastem, a zwłaszcza przy pozostawaniu ciągle otwartej sprawy przejęcia kolei Wolnego Miasta przez zarząd polski, wybudowanie nowej linii kolejowej w kierunku morza stawało się bezwzględną koniecznością. Dostrzegając wagę zagadnienia, sejm 18 lutego 1920 r. przyjął ustawę o budowie nowej linii skierowanej na wybrzeże z pominięciem terytorium Wolnego Miasta Gdańska. Miała ona przede wszystkim w nadchodzących latach zapewnić obsługę transportem kolejowym coraz intensywniej rozbudowującej się Gdyni. 

W projekcie zakładano, że będzie to linia jednotorowa dowiązana w Kokoszkach do oddanego w zaborze niemieckim na krótko przed I wojną światową, tj. 1 maja 1914 r., odcinka Gdańsk Wrzeszcz – Stara Piła (linii nazwanej nawet później Kaszubskim Expressem, niem. Kaschubenexpress). Z Kokoszek miała zostać skierowana na północ przez Osowę do Gdyni, która uzyskałaby w ten sposób połączenie z siecią Pomorza, a dalej z resztą kraju. Połączenie to, niestety, miało być linią łamaną przez Kartuzy i Kościerzynę. Nie spełniało całkowitych wymagań zarówno co do możliwości sprawnego transportowania większej ilości towarów, jak i uruchomiania szybkich połączeń pasażerskich. Wśród niedogodności m.in. w Kartuzach miała następować zmiana czoła pociągów. 

Wszystkie prace wykonywano ręcznie 

Budowę linii zlecono poznańskiemu Towarzystwu Robót Inżynieryjnych, prowadzącemu początkowo także prace przy budowie portu gdyńskiego i rozbudowie stacji gdyńskiej. Prace na linii ruszyły 20 listopada 1920 r. Już wiosną 1921 r. rozpoczęto roboty ziemne. Prowadził je inżynier Jan Śmidowicz. Oprócz linii Kokoszki – Gdynia budował też dworzec kolejowy w Gdyni i liczne budowle hydrotechniczne oraz drogę na Oksywie.

Linię budowano w trudnych warunkach terenowych – wszystkie prace wykonywano ręcznie, zatrudniono do nich 1800 miejscowych robotników. Przy budowie linii zużyto 1840 m³ betonu. Znaczna różnica wysokości między Gdynią a Kokoszkami, zwłaszcza na odcinku Gdynia – Osowa, wymagała zastosowania spadków dochodzących do 15 promili oraz łuków, których najmniejsze promienie miały 300 m. Stanowiło to oczywiste ograniczenia w przypadku uruchamiania ciężkich pociągów towarowych do portu. Problemy sprawiał także podmokły teren oraz cieki wodne, w związku z czym konieczne było wybudowanie wielu przepustów. Światło niektórych wyniosło 4 m. W sumie na linii wzniesiono 29 obiektów inżynieryjnych. 

Znaczna część linii poprowadzona została w dolinie rzeki Kaczej od Gdyni aż po Osowę. W Osowej osiągnęła wysokość 158 m n.p.m. Przeznaczona była do prowadzenia ciężkiego ruchu towarowego (jako nawierzchni użyto ciężkich szyn) oraz pasażerskich pociągów dalekobieżnych.

W Wielkim Kacku i w Osowie wybudowano dodatkowo dworce do obsługi pociągów podmiejskich.

   
Inauguracja nowej linii 

Pierwszy pociąg przejechał nową linią (długości 26 km) 10 listopada 1921 r. Oficjalna uroczystość otwarcia odbyła się w Gdyni 20 listopada. Tego dnia stację w Gdyni przybrano w zieleń i flagi narodowe. Na uroczystość przybyli premier Antoni Ponikowski i minister kolei żelaznych dr Bolesław Sikorski oraz komisarz generalny RP w Gdańsku Leon Pluciński. Gości na stacji w Gdyni powitał wojewoda pomorski Jan Brejski. Orkiestra Marynarki Wojennej odegrała hymn państwowy. Minister Sikorski podkreślił szczególne znaczenie wybudowanej linii kolejowej.

^{Reprodukcja z książki Henryka Jursza "Koleją z Kokoszek do Gdyni" - wiadukt niedaleko Krykulca najprawdopodobniej w dniu przejazdu technicznego.}

Linia do likwidacji 

Do 1922 r. z Gdyni do Kokoszek kursowała tylko jedna para pociągów mieszanych pasażersko-towarowych. Potem liczba kursów wciąż wzrastała, w tym i oddzielnych pociągów pasażerskich. 

Dość niekorzystne położenie linii w planie i w profilu powodowało, że czas jazdy pociągu między Gdynią a Kokoszkami wynosił prawie półtorej godziny. Parametry te zadecydowały o szybkim zakończeniu eksploatacji. W 1930 r. zbudowana została na Pomorzu linia Śląsk – Porty (od Maksymilianowa do końca). Odcinek torów między Gdynią i Osową został położony od nowa (jako dwutorowy) równolegle do toru z 1921 r. W nowym miejscu wybudowano również nową stację w Osowej, do której w miejscowości Owczarnia połączono krótkim, trzykilometrowym odcinkiem toru pozostały fragment linii Kokoszki – Gdynia. 

W wyniku II wojny światowej granice się zmieniły, w związku z czym niektóre linie zostały zlikwidowane. Na początku wojny 1939 r. Wolne Miasto Gdańsk i linię Kokoszki – Gdynia wcielono do Niemiec. Pod koniec wojny w 1945 r. linia znów wróciła do Polski, do naszego kraju włączono również obszar byłego Wolnego Miasta. Wśród zlikwidowanych linii w wyniku wojny w latach 1944-45 znalazła się linia Gdańsk – Kokoszki.  

Po wojnie w 1960 r. na trasie Kokoszki – Gdynia (między Kokoszkami a Osową) powstał nowy przystanek kolejowy Klukowo. W 1971 r. stację Kokoszki (obecnie Gdańsk Kokoszki) rozbudowano, ale 15 lipca 1973 r. odcinek Kokoszki – Osowa (obecnie Gdańsk Osowa) został zamknięty. W 1973 r. zamknięto także odcinek Stara Piła – Kokoszki.

Jest to moja ukochana linia, którą uwielbiam się przechadzać, ciągle badać ją czy po prostu odpoczywać na niej. Zawsze odkrywam tam coś nowego.

Tym razem zapraszam na mały multi - spacer fragmentem dawnego torowiska.

Współrzędne wskazują szlaban i tam w jego pobliżu ( ok. 7 m na lewo)  szukaj pierwszej wskazówki.

Drugiej wskazówki też szukaj po lewej stronie, kilka metrów poniżej Twojej trasy.

Reszta informacji do odnalezienia w terenie.

Maskuj po sobie porządnie!

POWODZENIA!

Edycja, 11.11.2022

Kesz po serwisie wraca do gry.

2 etap w nowej wersji idealnie nawiązuje do likwidacji linii w tekście powyżej.

Zapraszam do podejmowania !