OPIS MIEJSCA


Adam Penkalla w swej książce zatytułowanej "Żydowskie ślady w województwie kieleckim i radomskim" tak opisuje historię osadnictwa żydowskiego w Kozienicach: "Pierwsza wzmianka o Żydach pochodzi z 1607 roku. W przywileju Zygmunta III wystawionym w Warszawie 13 czerwca 1616 roku zezwolono im na posiadanie 12 domów, prowadzenie handlu, propinację trunków oraz utrzymywanie się z rzeźnictwa. Przywilej potwierdził w Krakowie 9 marca 1633 roku Władysław IV, ponadto zezwolił im mieć bóżnicę oraz użytkować posiadany już cmentarz, zarazem korzystać z tych wszystkich przywilejów jakie mieli Żydzi w Zwoleniu. Powyższe przywileje potwierdzali kolejni władcy".

Liczba Żydów w Kozienicach stopniowo rosła. W 1627 r. w mieście było 8 domów żydowskich. Sto sześćdziesiąt lat później było tu już 1.240 wyznawców judaizmu, którzy stanowili ponad połowę całej ludności. Spis powszechny z 1921 r.odnotował 1.376 osób pochodzenia żydowskiego.

Przez wiele lat Kozienice były znanym i liczącym się ośrodkiem chasydyzmu. Dynastię kozienickich cadyków zapoczątkował w XVIII w. Izrael syn Sabataja Hopstein , zwany Magidem z Kozienic , uczeń słynnego Szmuela Szmelke Horowica z Nikolsburga. Był ogromnym autorytetem religijnym i moralnym, uznawanym za cudotwórcę obdarzonego darem leczenia bezpłodności.

Druga wojna światowa zakończyła kilkusetletnią historię kozienickiego sztetl. We wrześniu 1939 r. część Żydów uciekła z miasta. Pozostałych naziści zamknęli w getcie, do którego przywieziono także Żydów z Magnuszewa, Ryczywołu, Głowaczowa, Sieciechowa i innych miast. W dniu 27 września 1942 r. wszystkich mieszkańców getta w Kozienicach wywieziono i zamordowano w obozie śmierci w Treblince. Cześć osób rozstrzelano na miejscu.

W przechowywanym w Żydowskim Instytucie Historycznym Archiwum Emanuela Ringelbluma, kronikarza warszawskiego getta, zachowały się pojedyncze zapisy dotyczące Kozienic. Wiosną 1940 r. Ringelblum zanotował: "Spaliła się izba magida z Kozienic, wraz z jego łóżkiem, relikwią kozienickich chasydów". We wrześniu tego samego roku Ringelblum napisał: "Mówią, że przed kilku tygodniami rabbi z Kozienic, pobity przez Niemców, miał oświadczyć, że gdy zabrzmi szofar, z Niemców zrobią zające". Niestety, ani kozienicki rabbi ani Emanuel Ringelblum nie doczekali tej chwili.

Cmentarz żydowski w Kozienicach znajduje się na rozległym, piaszczystym wzgórzu u zbiegu ul. Radomskiej i ul. Wójcików. Nekropolia powstała na początku XVII w. Dokładna data założenia cmentarza nie jest znana, z pewnością istniał już przed 1633 r. Powierzchnia cmentarza była kilkakrotnie - między innymi w 1761 r., 1835 r., 1843 r., 1904 r. - powiększana i obecnie zajmuje 59 598 m kw.

W 1814 r. na cmentarzu został pochowany cadyk Izrael syn Sabataja Hopstein, a jego grób stał się celem pielgrzymek wielu pobożnych Żydów.

W latach drugiej wojny światowej cmentarz uległ zniszczeniu. We wrześniu 1939 r. podczas bombardowania miasta uszkodzony został ohel. Podczas okupacji na rozkaz Niemców większość nagrobków wyrwano i wykorzystano do utwardzania dróg i podwórzy. Macewy użyto m. in. do wyłożenia placu przed plebanią, zajętą przez Gestapo. W 1942 r. w zbiorowym grobie pogrzebano ciała osób zamordowanych w trakcie deportacji ludności żydowskiej do obozu w Treblince.

17 kwietnia 1949 r. na cmentarzu odbył się pogrzeb dwóch żydowskich żołnierzy z jednostki saperskiej, ekshumowanych z polowej mogiły.

W 1957 r. na podstawie decyzji Ministerstwa Gospodarki Komunalnej cmentarz oficjalnie zamknięto, a pięć lat później Skarb Państwa przejął działkę cmentarną.

Dewastacja wiekowej nekropolii trwała także po wojnie. Przytoczmy tu fragment listu, przysłanego w 2002 r. przez jednego z mieszkańców Kozienic do Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie: "To co dzieje się na cmentarzu, przerasta ludzką wyobraźnię. Bardziej wartościowe macewy zostały ukradzione kilkanaście lat temu. Obecnie kradnie się i wywozi macewy w postaci dużych, polnych głazów; rozkopuje się cmentarz w poszukiwaniu wartościowych przedmiotów i kosztowności. Cmentarz co prawda jest ogrodzony płotem, lecz to ogrodzenie w dziwnych okolicznościach znika. Znajdujący się na cmentarzu niewielki ohel został kompletnie zdewastowany".

W 1984 r. cmentarz został ogrodzony, a nad grobem Magida z Kozienic wzniesiono skromny ohel. W 2004 r. Wykonano solidne ogrodzenie oraz wybudowano nowy, znacznie większy ohel. Wewnątrz znajduje się kilka współczesnych macew i mniejszych tablic epitafijnych, które upamiętniają:
- Izraela syna Szabataja Hopsteina, Magida z Kozienic, założyciela dynastii, zm. 28.09.1814 (14 tiszri 5575 )
- Mosze Eliakima Bria syna Izraela, drugiego kozienickiego Rebbe,
- Eliezera syna Mosze Eliakima Bria, czwartego kozienickiego Rebbe,
- Jechiela Jakowa syna Eliezara, piątego kozienickiego Rebbe,
- Jerachmiela Mosze syna Jechiela Jakowa, szóstego kozienickiego Rebbe,
- Aszera Elimelecha syna Jerachmiela Mosze,
- Isachara syna Mosze Eliakima Bria,
- Menachema wnuka Magida z Kozienic,
- Zeliga Eliezera z Kozienic syna Jakowa Icchaka z Błędowa i Mogielnicy.

W obrębie cmentarza można znaleźć około 90 macew. Są to w większości polne kamienie granitowe, bez wyrytych inskrypcji. Można przypuszczać, że stały one nad grobami osób niezamożnych, a epitafia malowano farbą. Jeden z takich nagrobków w latach osiemdziesiątych odnalazł Adam Penkalla. W tym czasie macewa miała jeszcze wyraźne inskrypcje wykonane farbą olejną. W 2013 r. na nagrobku stwierdzono już tylko relikty polichromii.

(http://www.kirkuty.xip.pl/kozienice.htm za K. Bielawski)


CACHE

Kesz to mikromagnetyk ukryty w ogrodzeniu, w miejscu gdzie kończy się ładne, a zaczyna się brzydkie ;)

HASŁO DO LOGU

Hasłem jest tytuł, imię i nazwisko Inwestora. Piszemy wielkimi literami bez spacji. Hasło znajdziemy w okolicy głównej bramy cmentarza. Kordy do bramy:

N51 34.725'
E21 32.884'

Miłego szukania!

PS. Skrzynka została założona przez Rooshoffą, która jakiś czas temu przestała się bawić w OC. Jako, że skrzynka cały czas jest w terenie i nie ma z nią problemów postanowiłem zostawić ją w takiej formie, w jakiej została stworzona oryginalnie. Powodzenia w szukaniu!