Położenie:

Jaćmierz jest położony u podnóża Pogórza Dynowskiego, na północny wschód od Zarszyna. Jest to jednocześnie teren dołów jasielsko-sanockich z bardzo żyznymi glebami. Terytorialnie należy do gminy Zarszyn w powiecie sanockim.

Historia:

Początki wsi sięgają czasów Kazimierza Wielkiego. W roku 1390 otrzymał ją z przywilejami rycerz Fryderyk z Miśnii od króla Władysława Jagiełły za zasługi wojenne. W roku 1437 Jaćmierz otrzymał prawa miejskie a jego właścicielem był wtedy ród Jaćmierskich. Jego przedstawiciel – Fryderyk Jaćmierski był fundatorem kościoła. Pod koniec XV wieku wieś przechodzi w ręce Jakuba Pieniążka i jego żony Anny Zarszyńskiej a w połowie XVI wieku w ręce Stanisława Drohojewskiego, który był królewskim sekretarzem. Następni właściciele (XVIII wiek) to Adam Bal i jego żona Anastazja, Stanisław Grodzicki herbu Łada, Feliks Grodzicki, Sebastian Ostaszewski herbu Ostoja, Maria z Ostaszewskich – żona Franciszka Grotowskiego, Leon Grotowski ożeniony z Marią ze Starzeńskich. Ostatnimi właścicielami był Władysław Grotowski żonaty ze Stanisławą z Dydyńskich oraz ich syn Franciszek. Po wojnie majątek został odebrany przez Skarb Państwa.

W Jaćmierzu odbywały się regularnie jarmarki od czasu jego lokacji. Przyjeżdżali tu kupcy z dalekich stron, m. in. z Węgier. Prowadzono tutaj bardzo dużą hodowlą bydła zarodowego rasy simentalskiej i berneńskiej. Kwitło rzemiosło. Wśród cechów rzemieślniczych można wymienić cech stolarski, tkacki, garbarski, garncarski i największy – szewski. W XIX wieku, po otwarciu browaru w Zarszynie, doszło chmielarstwo.

W roku 1880 Jaćmierz zamieszkiwali wyłącznie Polacy. Miasto straciło swoje prawa miejskie po I wojnie światowej, gdyż w 1915 roku było całkowicie zniszczone przez rosyjską armię. W czasie II wojny światowej w Jaćmierzu bardzo prężnie działały komplety tajnego nauczania. Było to również bardzo ważne miejsce  działalności ruchu oporu na Podkarpaciu.

Opis zabytku:

Kościół rzymskokatolicki w Jaćmierzu pw Wniebowzięcia NMP wybudowano w połowie XVII wieku. W niedługim czasie spłonął, ale został odnowiony i przebudowany w roku 1760, kiedy to dobudowano przedsionek w fasadzie zachodniej, powiększono zakrystię oraz wydzielono trzy nawy dzieląc główną nawę czterema arkadami wspartymi na slupach. Na belce w łuku tęczy znajduje się krucyfiks na kuli ziemskiej z II połowy XVIII wieku. Ściany nawy zdobi rokokowa polichromia. W prezbiterium znajduje się późnobarokowy ołtarz główny z rokokowymi zdobieniami z XVIII wieku, natomiast barokowa jest chrzcielnica i ambona. Wzniesiono dwie wieże, które naśladowały wieże z kościołów murowanych a w XIX wieku dobudowano dwie kaplice na kształt transeptu.

Skrzynka została założona dzięki finansowej pomocy Ministerstwa Sportu i Turystyki.