W 1875 r. fabrykę przeniesiono z ul. Chłodnej na róg Grzybowskiej i Żelaznej. O lokalizacji zadecydowało sąsiedztwo dwóch browarów, Haberbuscha i Junga, którym fabryczka dostarczała maszyn i elementów wyposażenia (m. in. kotłów) do wyrobu piwa. W 1876 r. na posesji wzniesiono piętrowe zabudowania dla zakładu Józefa Duschika, który od tego roku prowadził wraz z Konstantym Świetlickim fabrykę maszyn i pomp do kotłów parowych, browarów i gorzelni.

W 1903 r. fabrykę Konstantego Świetlickiego przejął profesor i przyszły rektor Politechniki Warszawskiej, Stanisław Patschke. Zakład zaczął funkcjonować pod nazwą Aparatury do oczyszczania wody, rury wodociągowe – Fabryka rur miedzianych i mosiężnych. Od 1912 r., po połączeniu z firmą braci Geisler, nieruchomość przeszła na własność inż. Teodora Godlewskiego, który przeniósł tu firmę „Teodor Godlewski i S-ka”. Przedsiębiorstwo zajmowało się produkcją i instalacją urządzeń kanalizacyjnych i wodociągowych. W 1930 r. fabryka zmieniła asortyment oraz nazwę na Fabryka metalowa „Gryf” P. Baczkowskiego, zaś od 1938 r. mieściła się tu wytwórnia spinaczy.

W listopadzie 1940 r. wzdłuż muru fabryki wytyczono granicę dzielnicy żydowskiej. Mieściła się tam jedna z dziewiętnastu bram do getta. Właśnie fotografia tego wjazdu do getta obiegła w 1940 r. niemal cały świat jako dramatyczny przykład nowoczesnego apartheidu. Był to obszar tzw. małego getta, zlikwidowanego w początkach 1942 r. 1 sierpnia 1944 r. okoliczni mieszkańcy wybudowali przed fabryką barykadę w celu obrony przed Niemcami atakującymi od strony ul. Chłodnej. Szybko została ona zniszczona przez ciężki czołg niemiecki zwany „tygrysem”. Wówczas ten odcinek obrony przejął oddział zgrupowania Armii Krajowej „Chrobry II”. Zbudowano odpowiednio okopaną barykadę, która przetrwała do końca powstania. Był to rejon zaciętych walk. Zabudowania zostały prawie całkowicie zniszczone i spalone, dlatego po wojnie nie wznowiono produkcji i rozebrano jedno piętro kamieniczki. W latach 70-tych skradziono też elementy żeliwnego detalu – wazony z cokołów bramy.

To, co dziś widzimy, to mury dwóch budynków – frontem do ul. Żelaznej dom Duschika i oficyna od strony ul. Grzybowskiej. Pozostałe obiekty zlikwidowano. 3 lutego 1992 r. konserwator zabytków wpisał do rejestru zespół budynków dawnej Fabryki. W 1999 r. wskutek pożaru znacznie uszkodzony został dach obiektu; wykonano wtedy prowizoryczne zadaszenie.

Obok, przy ul. Żelaznej 65, stała kamienica, która zawaliła się częściowo w styczniu 2004 r., a siedem lat później została rozebrana. Miała ona zostać przekazana przez miasto Gminie Wyznaniowej Żydowskiej za teren przy ul. Tłomackie. Szef firmy Liberty Development Poland, Maksymilian Ebenstein, planował odbudowę tej kamienicy oraz rewitalizację sąsiedniej fabryczki (przejął ten teren, odnajdując wcześniej byłych właścicieli, rozsianych po całym świecie). Firma Liberty Development Poland planuje wybudowanie w tym miejscu budynków biurowo-usługowych, ale jeszcze tego nie zrobiła. Obecnie jest to pusta, zarośnięta parcela, otoczona płotem, w którym zawsze da się znaleźć jakąś dziurę, przez którą można wejść, ale w różnych miejscach, dlatego nie umieszczam jej współrzędnych, trzeba znaleźć sobie samemu. Mieszkańcy wykorzystują plac do wyprowadzania psów, a także, niestety, do wyrzucania śmieci.

Jeśli ktoś chce wiedzieć więcej, może zajrzeć tutaj:

Dziedzictwo postindustrialne i jego kulturotwórcza rola: materiały konferencji, Warszawa, 4-5 czerwca 2009 r. / pod red. Stanisława Januszewskiego, Fundacja Hereditas, Warszawa 2009

Zeszyty Wolskie. Nr 4, Architektura przemysłowa warszawskiej Woli XIX/XX w. : materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez Muzeum Woli i Towarzystwo Opieki nad Zabytkami / Muzeum Woli - Oddział Muzeum Historycznego m.st. Warszawy, Urząd Dzielnicy Wola Gminy Warszawa-Centrum ; kom. red. Janusz Durko, Karol Mórawski, Jolanta Wiśniewska, Muzeum Woli, Warszawa 2002

Michał Krasucki, Katalog warszawskiego dziedzictwa postindustrialnego, Fundacja Hereditas, Warszawa 2009

Karol Mórawski, Kartki z dziejów Żydów warszawskich, Wyd. Nowy Świat, Warszawa 2011

Skrzynka jest umieszczona w tym, co pozostało z fabryki. Zdobywajcie ostrożnie, najlepiej w parach. Nie ufajcie temu, na czym stoicie.

Tekst: Pino, wykonanie skrzynki: zueira, umieszczenie w terenie: razem.

***

26.10.2017, serwis z Pino i Fraszką: Skrzynka zmieniła miejsce, bo po terenie pełznie remont. Teraz trudniej się dostać na teren, ale łatwiej znaleźć i wydobyć skrzynkę.