Golejewko - Na długo przed założeniem wsi (X - XI wiek) było to miejsce obronne, nazywane "Czesram" - gród należący do książąt wielkopolskich i śląskich. Pierwsza wzmianka w źródłach pisanych pojawiła się w 1136 r., kiedy to papież Innocenty II zatwierdził posiadłości i dochody atcybiskupstwa gnieźnieńskiego, m. innymi dziesięciny z grodu Chezram. Jeszcze w 1357 r. król Kazimierz Wielki potwierdził posiadłości arcybiskupa oraz wymieniał wsie kapituły gnieźnieńskiej, w tym Cz. W późnym średniowieczu gród i osada weszły w skład Golejewka i stały się własnością szlachecką. Jeszcze później nazwą tą określano teren kościoła i plebanii w Golejewku, a co ciekawe, nazwa ta przetrwała do czasów obecnych. W XIV w. (1369) gród był siedzibą dystryktu o nazwie "Czosramensis". Dobra przeszły w ręce prywatne, natomiast biskupi nadal mieli prawo patronatu nad kościołem. W XV w. osada Czesram jako część Golejewka weszła w skład dóbr rodziny Chojeńskich. W 1510 r. do parafii w Cz. przyłączono kosciół par. w Słupii. W skład parafii wchodziły wówczas wsie: Chojno, Grąbkowo, Ostrobotki, Golejewo, Golejewko, Słupia, Stwolno, Góreczki Wielkie i Góreczki Żabie. Pod koniec XVI w. doszła do tego Zielona Wieś.
Pod koniec XV w. dziedzicem wsi był Piotr Chojeński ożeniony z Anną Wybranowską. W 1495 r. toczyli oni spór o Ostrobotki i Golejewko z Piotrem Błożejewskim. W tym samym roku Jan na swoich częsciach Chojna i G. zapisywał Annie po 150 grzywien posagu i t. wiana. Anna prawdopodobnie zmarła, a drugą żoną Chojeńskiego została Małgorzata Chociszewska, której w 1520 r. zapisywał on po 90 grzywien posagu i wiana. Trzy lata później zapisał także po 600 złp. posagu i wiana żonie swego syna Benedykta - Dorocie Kuklinowskiej. Drugim synem Jana był Wojciech Ch., który odziedziczył wieś w 1533 r., zaś rok później zapisywał na dobrach po 1000 złp. posagu i wiana żonie - Helenie Konarskiej z Kobylina. W 1548 r. odkupił część G. należącą do Jana Błożejewskiego, a także części swych przyrodnich braci: Jakuba i Andrzeja Chojeńskich. Rodzina ta siedziała w G. do końca XVII w., a opracowanie ich genealogii zajęłoby pokaźnych rozmiarów księgę, dlatego w opisie ograniczymy się tylko do podania informacji najważniejszych. Ok. 1620 r. na zamek Adama Chojeńskiego napadł pan śląski Ulrich Golcz, wraz z 500 zbrojnymi, którzy zamek zdobyli i obrabowali, pobili dworzan, a matkę Chojeńskiego zranili. O napaść tę toczyła się później sprawa sądowa przed gen. Sędziwojem Czarnkowskim h. Nałęcz.
W 2. poł. XVII w. Chojeńscy (albo już Rogalińscy, gdyż córki Piotra Ch. już w 1663 r. sprzedały część dóbr Władysławowi Rogalińskiemu) wybudowali w Golejewku dwór, wzmiankowany w 1682 r. z okazji urodzin dziecka Macieja Wiecheckiego - Franciszka. W latach 80. wybudowali także kryptę grobową w kaplicy, w której spoczęli Mikołaj Ch. i jego syn Hieronim oraz w 1684 r. Zofia z Zakrzewa Chojeńska. Ostatnim z tej rodziny w G. był Stanisław Ch, zmarły dnia 21 czerwca 1697 r.
Synem Władysława Rogalińskiego był Kazimierz, który w 1692 r. zapisał 2 tys. złp. na ołtarz Niepokalanego Poczęcia N. M. P. w Czestramie. Fundatorką Bractwa Niepokalanego poczęcia była jego żona Anna Choińska, zmarła 5 września 1693 r. Z drugiej żony, Teresy, w Golejewku urodziły się dzieci: Petronella Marjanna (1700) i Konstanty Panteleon Stefan (1701). W tym samym roku w G. Anna Rogalińska (córka Kazimierza?) wyszła za Franciszka Zakrzewskiego. Kazimierz Rogaliński zmarł dnia 25 lutego 1706 r.
Dziedzicem wsi po ojcu został Konstanty R., a w 1740 r. urodziło się dziecko jego i Antoniny Skaławskiej - syn Augustyn Rufin. Rodzicami chrzestnymi dziecka byli Wacław Zakrzewski z Gryżyny i Teresa Kierska. Kolejnymi dziećmi Rogalińskich były: Teresa Jadwiga Małgorzata (1743), Hipolit Euzebjusz Wawrzyniec (1744), Pantaleon Abdon Ignacy (1746), Marek Djonizy Józef (1747), Brygitta Justyna Tekla (1751), Jan Boży Stan. Kostka Tomasz (1753) i Rajmund Jan (1754). Z drugiej żony - Joanny Zakrzewskiej pochodziły dzieci: Zefiryn Antoni Jan Nepomucen (1757), Atanazja Eleonora Otolja (1759), Jakób Tadeusz (1761) i Wawrzyniec Kasper Benedykt (1762).
Konstantyn Rogaliński, dziedzic G., Chojna i Ostrobudek zmarł w dniu 9 sierpnia 1768 r. i pochowany został u o.o. Reformatów w Goruszkach. W 1776 r. synowie dokonali podziału majątku, w wyniku którego G. miała otrzymać wdowa Zakrzewska i syn Zefiryn R. W 1781 r. Zakrzewska sprzedała Golejewko, Golejewo, Olbinę, Drogi i Sworowo swojemu synowi Wawrzyńcowi Rogalińskiemu. Pobliskie Ostrobudki i połowa Chojna znalazły się w rękach jego brata Hipolita. W 1782 r. ich siostra Atanazja wyszła w G. za Antoniego Bronikowskiego, posesora Jutrosina, który otrzymał G. w wianie. Mieli synów: Rajmunda, Alojzego i Wiktora (ur. 1783) oraz córkę Izabelę. Dziedzic - Antoni Bronikowski zmarł w G. dnia 10 października 1806 r. Wdowa miała zapisane na dobrach tzw. dożywocie, ale ok. 1819 r. przekazała majątek synowi Rajmundowi. Wiktor B. trzymał pobliski Osiek; zmarł 24 września 1828 r. Rok później umarł wieloletni opiekun dzieci Bronikowskich oraz plenipotent dworu - Józef Dąbrowski. Dziedziczka Atanazja z Rogalińskim zmarła dnia 22 września 1835 r. w Lesznie i pochowana została na cm. w Golejewku.
Pod koniec 1. poł. XIX w. Rajmund Broniszewski sprzedał majątek Marcelemu Czarneckiemu (1793-1868), który w latach 1848-1852 wybudował tu nowy pałac, na fundamentach XVII-wiecznej budowli Choińskich. Żoną Czarneckiego była Florentyna Izabella Antonina Chłapowska h. Dryja. Dobra w G. Odziedziczył ich syn Antoni hr. Czarnecki h. Prus (III) (1821-1886), ożeniony z Anielą Józefą Teklą hr. Ponińską h. Łodzia. Ci mieli pięcioro dzieci: Marię Karolinę Barbarę, Annę, Zofię Joannę Nepomucenę Rozalię, Antoninę Józefę Franciszkę i Jana Antoniego, Eustazego Stanisława (1856-1918). Anna w 1868 r. wyszła za Władysława hr. Bnińskiego; Antonina w 1874 r. wyszła za Wincentego Biegańskiego, a Jan ok. 1885 r. ożenił się z baronową Anną Ziemęcką. W międzyczasie (1869) zmarł w Ostrowie dawny dziedzic G. - Rajmund Bronikowski.
Antoni Czarnecki zmarł dnia 11 sierpnia 1886 r. a miesiąc później w Wilkowie urodził się jego wnuk (syn Jana) Antoni Hieronim Piotr Józef (zm. dzieckiem). W 1887 r. urodziła się córka Jana i Wandy - Teresa Maria Zofia Stanisława, w 1888 r. syn Janusz Hieronim Marian, w 1893 r. Marja Stella Bogdana Elżbieta i w 1894 r. - Anna Marja Józefa Henryka Florentyna Gabriela. Warto zauważyć, że jeszcze na pocz. XX w. dobra nazywano Czestram-Golejewko.
W 1880 r. wieś miała 26 domów i 205 m-ców wyznania katolickiego; 73 analfabetów. Z kolei domena o łącznej powierzchni prawie 9 tys, mórg obejmowała: G. (1200 mórg), oba Chojna, Drogi, Sworowo, Podborowo, Stwolno i tzw. "Leśny Dom". Ponadto leśnictwa: Krasnolipka, Sworowo i Wołyny oraz karczmę Sworowo. Na terenie domenalnym znajdowało się 30 domów z 501 m-cami, w tym 33 ewangelików; 98 analfabetów.
W 1926 r. wieś wraz z folwarkami Bielawy, Niedźwiadki, Ugoda i bor. Zielony Jeleń należała do Janusza Czarneckiego. Majątek miał 555 ha obszaru, w tym 328 ha ziemi uprawnej, 144,8 ha łąk i pastwisk, 68 ha lasów, 10 ha nieużytków i 4,2 ha wody. Czysty dochód gruntowy wynosił 2395 talarów. Gospodarstwo specjalizowało się w hodowli konia szlachetnej półkrwi. W 1930 r. wieś liczyła 150 m-ców. Była tu także kuźnia L. Boruskiego. Po 2 wojnie światowej dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego