Dąbrówka Starzeńska  -  Kaplica Starzeńskich

Opis miejsca

Dąbrówka Starzeńska to wieś w gminie Dynów, w powiecie rzeszowskim, położona na prawym brzegu rzeki San. Leży ona przy granicy Pogórza Dynowskiego i Przemyskiego w odległości kilku kilometrów od Dynowa. Liczba mieszkańców nie przekracza pięciuset osób.

Historia

Według archeologów pierwsi mieszkańcy na ziemiach dynowskich pojawili się już około X tysiąclecia p.n.e. i byli to łowcy związani z tzw. kulturą mazowszańską. Śladem tego jest grocik znaleziony w Bachórzu. Więcej stanowisk znaleziono z epoki neolitycznej (szkliwo wulkaniczne, toporki kamienne). Archeologowie potwierdzają, że już przed V wiekiem p.n.e. istniało tutaj wyraźne osadnictwo grupy tarnobrzeskiej (odłam kultury łużyckiej). Od IV do I wieku p.n.e. zamieszkali tu Celtowie współpracując z tubylcami. W okresie wpływów rzymskich (I-IV wiek n.e.) panowała tu kultura przeworska, nie pobawiona wyraźnych kontaktów z Cesarstwem Rzymskim (monety rzymskie, siwa ceramika). Miejscowa ludność przegonili Hunowie prowadzący koczowniczy tryb życia. Ponownie osadnictwo na opisywanych terenach pojawiło się około VI i VII wieku n.e. (chaty pólziemiankowe w Bachórzu, kamień żarnowy). Z okresu VII – IX wieku pochodzą żelazne noże, okucia łopat, półkoski, naczynia obtaczane na kole garncarskim zdobione grzebykowatymi liniami.

Pierwsze wzmianki o Dąbrowce Starzeńskiej pochodzą z 1436 roku. Dąbrówka wraz z zamkiem należała do rodu Kmitów. Już w drugiej połowie XV wieku przeszedł on w posiadanie rodu Nabrzuchów. W następnych wiekach właścicielami byli kolejno: Stadniccy, Ossolińscy, Czartoryscy, Ogińscy, Podolscy, Parysowie a od roku 1789 Piotr Starzeński i jego spadkobiercy. Od rodu Starzeńskich Dąbrówka zyskała nazwę Dąbrówka Starzeńska. Zamek był rozbudowywany w latach 1926- 1933 w taki sposób, że trzy skrzydła tworzyły obszerny dziedziniec. Całość zabudowań otaczała fosa.

       Do drugiej wojny światowej majątek był w posiadaniu rodziny Starzeńskich, którzy posiadali wiele zabytkowych mebli i dzieł sztuki oraz bardzo bogatą bibliotekę.

Na zamku chronili się przywódcy powstania styczniowego tj. gen. Marian Langiewicz i gen. Ludwik Mierosławski.

Zamek został zniszczony przez Sowietów, którzy go opanowali, gdy na Sanie została ustanowiona granica niemiecko-sowiecka. Splądrowali i spalili cały księgozbiór biblioteki oraz archiwum, zbezcześcili szczątki w kaplicy grobowej w poszukiwaniu kosztowności. Następnych grabieży dokonywali Niemcy, którzy okupowali obiekt po Sowietach. Reszty zniszczeń dokonały bandy UPA, który wysadziły zabudowania w 1947 roku.

Budowa i wyposażenie

       Zamek

       Pierwszy dwór strzegący starego szlaku handlowego był drewniany. Był założony na planie kwadratu i posiadał cztery narożne wieże. W części południowej był dziedziniec z brama wjazdową. Na miejscu drewnianego w XVI wieku Stadniccy wybudowali obronny zamek murowany, w stylu renesansowym. Zamek został zbudowany na wysokim tarasie na planie prostokąta. Wybudowano go z cegły i z kamienia. W XVII wieku został rozbudowany o północne skrzydło, dwie baszty oraz mury obwodowe od strony południowej i zachodniej. W XVIII wieku dobudowano wschodnia część murów, a w XIX południowe i zachodnie skrzydło mieszkalne.

Obecnie można obejrzeć resztki dwóch baszt i pozostałości murów mieszkalnych. Dookoła twierdzy widać części nasypów i fos. W parku z bogatym starodrzewem możemy zobaczyć grobową kaplicę Starzeńskich.

Kaplica Starzeńskich

Kaplica pochodzi z ok. 1900 roku. Jest położona na końcu pięknej alejki grabowej. Została wyremontowana z zewnątrz. W środku odnowiono polichromię stanowiącą zabytek neoromański.

Ciekawostka

Według miejscowych podań tutejszy zamek jest połączony podziemnymi tunelami z Dynowem.

Inna opowieść głosi, że zamek wybudowała królowa Bona dla wojewody Firleja.

Skrzynka

Skrzynka ukryta jest w potężnym drzewie w korzeniach. Dla pierwszych trzech znalazców są okolicznościowe certyfikaty i fanty na wymianę.

Skrzynka została założona dzięki finansowej pomocy Ministerstwa Sportu i Turystyki.