Skrzynka powstała w ramach projektu Pomorskie Keszyno.

Wylosowane kategorie:

typ: tradycyjna
miejsce: kultura i sztuka
rozmiar: mała
sposób ukrycia: maskowanie miejskie

WIELKA ZBROJOWNIA (Das Große Zeughaus), zwana także Arsenałem, w licu zabudowy obecnych ulic Tkackiej i Kołodziejskiej, od tej strony fasada głównej tworzy zamknięcie widokowe obecnej ul. Piwnej. Fasada zachodnia zwrócona jest na  Targ Węglowy. Posadowiona na miejscu średniowiecznego muru miejskiego, baszty Łaziennej oraz 3 domów, wykupionych przez Radę Miejską. Wzorowana architektonicznie na Halach Mięsnych w Haarlemie; pomysłodawcami i protektorami budowy byli rajcy: Johann Speimann, Bartel Schachmann, Andreas Brockmann, Johan Proite. Wzniesiona w latach 1600–1605, według projektu przypisywanego Antonowi van Obberghenowi lub Hansowi Vredemanowi de Vries, realizowanemu przez Hansa Strakowskiego; prace rzeźbiarskie wykonali Willem van der Meer Młodszy oraz Abraham van den Block, stolarskie – Szymon Hoerle, kowalskie – Adam Reissing. Sylwetą 4 równoległych, ustawionych szczytowo dachów oraz ich skalą i gabarytem nawiązuje do modułu gdańskich kamienic. Od wybudowania do roku 1793 użytkowana zgodnie ze swoim przeznaczeniem, jako skład broni i amunicji (będąc jedną z największych tego typu budowli w Europie); w czasach prusko-niemieckich (do końca I wojny światowej) nadal pozostawała pod zarządem wojska; przechowywano w niej dawną broń własną i zdobyczną. Zamknięta dla osób postronnych, brak więc relacji o wystroju wnętrz z tego okresu. Pośrednie relacje wskazują, że od 1793 do około 1866 roku w Wielkiej Zbrojowni przechowywano portrety królów polskich z Wielkiej Sali Wety Ratusza Głównego Miasta, których część nabył następnie od władz pruskich kupiec Aleksander Kazimierz Makowski. W 1923 roku przyziemie przekształcono w pasaż handlowy, piętra przeznaczono na pracownie i magazyn dekoracji teatralnych oraz zaplecze kupieckie. Ważniejsze renowacje, głównie dotyczące kamieniarki, przeprowadzono w latach 1699, 1768, 1887 i 1911. W 1945 roku Wielka Zbrojownia została poważnie uszkodzona: zburzeniu i wypaleniu uległo wnętrze, zniszczone zostały hełmy wież oraz częściowo szczyty. W 1947–1951 odbudowano wnętrza i dachy (według projektu Józefa Chrzanowicza). Po odbudowie, od maja 1954 w posiadaniu obecnej ASP. Uczelnia zajęła górne kondygnacje, przyziemie zaś, początkowo wykorzystywane do celów wystawienniczych, przeznaczono na cele handlowe (od 22 VII 1961 do 2007 funkcjonował tu pasaż handlowy). W okresie 1957–1966 (według projektów Kazimierza Macura) odtworzono kamieniarkę szczytów fasady zachodniej i przeprowadzono konserwację studzienki (1957–1958), dokonano rekonstrukcji szczytów, kamieniarki fasady wschodniej i osadzenia zrekonstruowanych hełmów z autentycznymi chorągiewkami (1964–1965), odbudowano klatki schodowe w wieżach (1965–1966), dokonano renowacji elewacji i nowej aranżacji wnętrz (1997–1998); 2003–2005 Barbara i Ludwik Brzuskiewiczowie dokonali konserwacji i renowacji elewacji z odtworzeniem attyki.

Zbrojownia jest uważana za najwspanialsze w Gdańsku dzieło architektury niderlandzkiego manieryzmu. Budynek symetryczny, podpiwniczony, piętrowy z poddaszem, kryty dachami siodłowymi; wzniesiony z drobnej cegły, z poziomymi pasami z kamienia, całość nieotynkowana; polichromowana i złocona kamieniarka wykonana z gotlandzkiego wapienia. Dwudzielność fasad jest podkreślona umieszczonym na osi akcentem plastycznym – w fasadzie zachodniej rzeźbą wojownika na cokole, we wschodniej (wysuniętą przed lico) – okrągłą studzienką (o wyglądzie antycznej świątynki, dzieło Abrahama van den Blocka), tworzącą podbudowę pod umieszczoną między oknami piętra niszę, wewnątrz której stał posąg Minerwy. Wokół umieszczono daty renowacji. Szczyty mają bogatą figuralną i ornamentowaną dekorację kamieniarską. Od strony wschodniej fasadę zdobią m.in. dwa wielkie portale, zwieńczone kartuszami z wielkimi herbami Gdańska, posąg Minerwy, kamienne maski, ornamenty okuciowe, postacie gdańskich żołnierzy (3 pikinierów, halabardzisty i wachmistrza), szczyty z wąsatymi sfinksami i wybuchającymi granatami, po obu stronach fasady wznoszą się 2 ośmioboczne wieżyczki, zwieńczone hełmami z blachy, mieszczące ślimakowate schody. Fasada zachodnia ozdobiona m.in. 2 portalami, zwieńczonymi wielkimi herbami Gdańska; także figurą na cokole, przedstawiającą Kozaka z odciętą głową u stóp (w nawiązaniu do wydarzenia, jakie rozegrało się na rynku lwowskim, w czasie którego żołnierz ściął swojego dowódcę Jana Podkowę – samozwańczego hospodara mołdawskiego – nieuznanego przez króla polskiego Stefana Batorego); ponadto akcenty militarne (armaty, pociski armatnie); na szczytach postacie 2 muszkieterów, chorążego, konstabla i kapitana.

www.gedanopedia.pl