🏛️ Pałac księżnej Izabeli

Nowy rozdział w historii tej przeworskiej rezydencji rozpoczął się w 1799 roku, kiedy to księżna Izabela z Czartoryskich Lubomirska – znana ze swego zaangażowania w sprawy kultury i edukacji – zakupiła dobra przeworskie dla swego adoptowanego wnuka, Henryka Lubomirskiego. To właśnie z jej inicjatywy, na fundamentach wcześniejszego dworu, rozpoczęto budowę nowoczesnej rezydencji pałacowej.

Prace architektoniczne prowadzili Jan Griesmeyer oraz Christian Piotr Aigner, zaś wystrój wnętrz opracował Fryderyk Bauman. Pałac był elegancki, ale nie przytłaczał przepychem – wnętrza urządzono ze smakiem, z wykorzystaniem klasycystycznych motywów i subtelnych dekoracji. Na gościach szczególne wrażenie robiły rzeźbione kominki, sztukaterie, marmurowe posadzki oraz bogata kolekcja dzieł sztuki.

📚 Rezydencja i muzeum w jednym

Po śmierci księżnej Izabeli w 1816 roku, Henryk Lubomirski uczynił Przeworsk swą główną siedzibą. To właśnie tutaj powstała Ordynacja Przeworska – forma fideikomisu, która miała na celu zachowanie majątku i zbiorów w rękach rodu. W 1823 roku Henryk został kuratorem Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie i przekazał do tej instytucji wiele cennych obiektów ze swych zbiorów – m.in. grafiki, rękopisy, broń, a nawet dzieła takich mistrzów jak Rembrandt i Dürer.

W ten sposób przeworski pałac – choć prywatny – już wtedy pełnił rolę swoistego muzeum, gromadząc bezcenne świadectwa polskiej kultury i historii.

🎩 Życie arystokracji i park romantyczny

W XIX wieku pałac tętnił życiem – nie tylko jako centrum administracyjne ordynacji, ale i jako miejsce spotkań towarzyskich. Gościli tu zarówno wybitni politycy, jak i artyści – w tym Honoré de Balzac i Zygmunt Krasiński. Otaczający pałac park przekształcono w rozległy ogród krajobrazowy w stylu angielskim, z egzotycznymi drzewami, oranżeriami, altanami oraz licznymi pawilonami.

Była to przestrzeń nie tylko wypoczynku, ale i estetycznej kontemplacji – zgodnie z duchem epoki romantyzmu.

🛠️ Rozbudowa i modernizacja

Kolejni właściciele – Jerzy Lubomirski, a później jego syn Andrzej – nie szczędzili wysiłków, by dostosować rezydencję do wymogów nowoczesności. W 1850 roku dobudowano drugie piętro, wprowadzono nowe skrzydła, reprezentacyjne schody i oranżerię. W kolejnych latach zainstalowano elektryczność, poszerzono park, zbudowano nową oficynę gościnną, a w 1923 roku od strony miasta wzniesiono okazałą bramę wjazdową oraz kordegardę.

⚔️ Wojna, utrata i ocalenie

Podczas II wojny światowej pałac nie doznał większych zniszczeń architektonicznych, jednak znaczna część zbiorów została rozproszona lub zrabowana. Po wojnie, w 1947 roku, pałac przeszedł w ręce państwa i był użytkowany przez różne instytucje. Dopiero w latach 70. rozpoczęto prace konserwatorskie, a w latach 80. utworzono w pałacu muzeum.

Dzięki współpracy z potomkami rodu Lubomirskich, do dziś udaje się odzyskiwać niektóre z dawnych pamiątek i eksponatów. Przeworski pałac, choć już nie zamieszkały, pozostaje świadectwem minionej epoki – pełnej rozmachu, sztuki i elegancji.

ℹ Dostępność

Obiekt można podziwiać z zewnątrz. Istnieje także możliwość zwiedzania ekspozycji muzealnych we wnętrzach pałacu. Wstęp jest płatny.