Cyklodrom

Budowa piotrkowskiego toru trwała kilka lat. Zainicjował ją w 1892 roku niejaki Bronisław Dąbrowski, urzędnik Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej w Piotrkowie, miłośnik sportu i wielki propagator kolarstwa. Swoją pasję niestety przypłacił życiem. Kiedy dwa lata później, po niemałych perturbacjach finansowych, dzięki wsparciu piotrkowian tor udało się wreszcie oddać do publicznego użytku, Dąbrowski, biorący udział w pierwszym wyścigu na obiekcie 7 października 1894 roku, poważnie się przeziębił i zmarł po kilku dniach choroby. Mimo tak feralnego początku dalsze lata były już zdecydowanie łaskawsze dla piotrkowskiego toru wyścigowego. Od roku 1896 stał się własnością utworzonego wówczas Piotrkowskiego Towarzystwa Cyklistów. Urządzony wzdłuż nasypu kolejowego, u zbiegu dzisiejszych ulic Budki i Partyzantów, posiadał nawierzchnię z gliny i miału, łagodne zakręty i pochylone do środka tory długości 255 m. Całość otaczały pasma trawy z małymi klombami, według projektu ówczesnego miejskiego ogrodnika Antoniego Hołujskiego. Dodatkowo obok cyklodromu znajdowała się altana z kioskami i dwa boiska do krykieta.

Największe oblężenie piotrkowski tor przeżywał zawsze z okazji otwarcia sezonu, które odbywało się zgodnie z ustalonym ceremoniałem. Członkowie Towarzystwa Cyklistów w strojach mundurowych po wysłuchaniu mszy w kościele Bernardynów bądź kościele Dominikanek udawali się na cyklodrom, gdzie następnie dokonywano uroczystego podniesienia flagi. Wyścigi zazwyczaj odbywały się na kilku dystansach. Do najsłynniejszych należały Wielki Derby o dyplom „Mistrza jazdy na Ziemię Piotrkowską”, bieg „Zachęty” (5 okrążeń), „Scratch” (10 okrążeń) oraz bieg „Główny” (20–30 okrążeń). Gromadziły nie tylko tłumy publiczności, ale również delegatów i członków podobnych towarzystw z całego ówczesnego Królestwa Polskiego. Nie mniejszym powodzeniem cieszyły się również bieg prowincjonalny, amerykański czy seniorów. Co ciekawe w tym ostatnim mogli startować wszyscy, którzy ukończyli 35. rok życia! Nagrodami były specjalnie wybijane na tę okazję żetony – złote emaliowane, srebrne oraz w zależności od biegu, duże lub małe brązowe.

Swój tragiczny epizod miał Cyklodrom w czasie niemieckiej okupacji. 12 lutego 1944 roku dokonano tu egzekucji 20 mieszkańców Piotrkowa, w tym dwóch żołnierzy Armii Krajowej. Zostali rozstrzelani pod południową częścią wału, od strony obecnej ul. Partyzantów. W latach 60-tych upamiętniono to wydarzenie budową pomnika.