🏛 Zespół pałacowo-parkowy w Zarzeczu

Zarzecki zespół pałacowo-parkowy to jedno z najbardziej unikatowych założeń rezydencjonalnych w województwie podkarpackim i jeden z ciekawszych przykładów architektury tego typu w Polsce. Centralnym elementem kompleksu jest pałac zaprojektowany przez wybitnego architekta Piotra Aignera – klasyczną realizację rezydencji z rotundą. Towarzyszą mu budynki użytkowe oraz malowniczy park angielski o wysokich walorach krajobrazowych i artystycznych. W projektowaniu zespołu aktywnie uczestniczyła również Magdalena Morska, ówczesna właścicielka majątku.

🕰 Historia

Rodzina Morskich, właściciele Zarzecza pod koniec XVIII wieku, nawiązała współpracę z Piotrem Aignerem, który już w 1798 roku przedstawił pierwsze plany rezydencji. Budowa pałacu ruszyła w 1807 roku i trwała do 1812. Oficynę zrealizowano w latach 1810–1813 według projektu Georga Szustera, który nadzorował też prace budowlane. W pierwszej ćwierci XIX wieku powstała również oranżeria.

W 1893 roku majątek przeszedł na własność rodziny Dzieduszyckich, która włączyła dobra do Ordynacji Poturzycko-Zarzeckiej. Na początku XX wieku pałac i oficynę połączono secesyjną pergolą. Dzieduszyccy mieszkali tu do jesieni 1944 roku, kiedy majątek został znacjonalizowany przez nowe władze. Od 1947 roku w pałacu funkcjonowała szkoła rolnicza – w jego wnętrzach urządzono internat, a zajęcia odbywały się w oficynie. Oranżerię przekształcono w stołówkę i kuchnię.

Lata 60. i 70. XX wieku to dalsza rozbudowa kompleksu – wzniesiono nowe budynki szkoły i internatu, co wiązało się z przekształceniami historycznych obiektów. Pałac przez długi czas pozostawał nieużytkowany, a część zabudowań zaadaptowano na mieszkania dla nauczycieli.

Dopiero w latach 1985–1990 pałac przeszedł generalny remont i został przeznaczony na Gminny Ośrodek Kultury. W 2008 roku, dzięki zaangażowaniu potomków Włodzimierza Dzieduszyckiego, wójta Gminy Zarzecze i Starosty Jarosławskiego, powstało tu Muzeum Dzieduszyckich – oddział Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich.

🏛 Opis założenia

Zespół składa się z pałacu, oficyny, oranżerii oraz rozległego parku. Zlokalizowany jest w centrum wsi, otoczony drogami i rzeką Mleczką. Pałac usytuowano na skraju skarpy opadającej ku południu, na osi wschód–zachód. Na wschód od niego znajduje się oficyna, połączona z pałacem pergolą. Na północny wschód umieszczono oranżerię – dwa budynki połączone półkolistym murem.

Pałac został wzniesiony w stylu romantycznym, łączącym elementy neogotyku i klasycyzmu. Zbudowany na planie prostokąta z rotundą w południowo-zachodnim narożniku i ryzalitem w północno-zachodnim. Charakterystyczna, monumentalna rotunda przekryta jest stożkowym dachem, podczas gdy resztę pałacu zdobią różnorodne formy dachowe – wielospadowe, dwuspadowe i pulpitowe.

Najbardziej reprezentacyjną częścią jest południowa elewacja z rotundą zakończoną kolumnowym monopterosem w stylu doryckim. Wnętrza zdobią znakomite sztukaterie autorstwa Fryderyka i Wirgiliusza Baumanów – m.in. dekoracje w rotundzie z motywami bukranionów i kasetonów floralnych, bogate fasety w tzw. Pokoju Weneckim, a także stylowe kominki i intarsjowane podłogi.

🏡 Pozostałe budynki

Pergola, łącząca pałac z oficyną, powstała jako słupowa konstrukcja na podpiwniczonym łączniku. Kolumny północne ozdobiono ażurową dekoracją z dużą palmetą u podstawy.

Oficyna to prosty, prostokątny budynek z dekoracją pasową i klasycznym gzymsem.

Oranżeria składa się z dwóch osobnych budynków mieszkalnych połączonych murem z dekoracyjnym gzymsem. Południowy budynek ma dwie części – wyższą i niższą – połączone loggią. Północny budynek przypomina formą oficynę, a jego przyziemie zdobi arkadowy podcień z loggią powyżej.

🌳 Park

Park rozciąga się na dużym obszarze ograniczonym drogami i rzeką. Główne wzniesienie z pałacem odpowiada po stronie północno-zachodniej wyniesieniu z kościołem – pierwotnie częścią zespołu. Teren opada ku południu, gdzie znajduje się m.in. wtórne boisko i staw z wyspą – tzw. parter wodny.

ℹ Dostępność

Obiekt można podziwiać z zewnątrz. Istnieje także możliwość zwiedzania ekspozycji muzealnych we wnętrzach pałacu.

WYMACAJ WIESZAK I ODŁÓŻ KESZA DOKŁADNIE W JEGO MIEJSCU! DZIĘKI!