Cerkiew Soboru Przenajświętszej Bogurodzicy w Baszni Dolnej

Cerkiew w Baszni Dolnej była jedną z najbardziej charakterystycznych świątyń regionu, łączącą w sobie elementy tradycji wschodniej i nowoczesnych koncepcji architektonicznych.

Historia

Pierwsza wzmianka o cerkwi w Baszni Dolnej pochodzi z XVI wieku, kiedy istniała tam drewniana świątynia obrządku wschodniego. Po jej zniszczeniu w 1644 roku wzniesiono nową, również drewnianą cerkiew, którą fundowała lokalna społeczność. Była ona wielokrotnie remontowana i przebudowywana, aż w 1903 roku podjęto decyzję o budowie nowego, murowanego obiektu.

Z inicjatywy proboszcza Lwa Połoszynowicza oraz parafian, na miejscu starej świątyni rozpoczęto wznoszenie nowej cerkwi. Jej projekt opracował Wasyl Nahirny, wybitny ukraiński architekt, autor licznych świątyń greckokatolickich na terenie Galicji. Budowa została ukończona w 1904 roku, a świątynia poświęcona jako Sobór Przenajświętszej Bogurodzicy.

Architektura

Cerkiew była okazałą, pięciokopułową budowlą, nawiązującą do tradycyjnego układu „piątydziesiątnika”, symbolizującego pięć ran Chrystusa oraz strukturę cerkwi bizantyjskich. Jej monumentalne rozmiary i stylistyka stanowiły przykład mistrzowskiego połączenia architektury sakralnej z narodową tradycją ukraińską.

Zbudowana na planie krzyża, cerkiew wyróżniała się bogato zdobioną elewacją oraz charakterystycznymi kopułami, które nadawały jej majestatyczny wygląd. Wnętrze świątyni prawdopodobnie zdobiły polichromie oraz ikonostas, jednak brak zachowanych źródeł opisujących jego szczegóły.

Zniszczenie i ślady przeszłości

Podczas II wojny światowej, w czerwcu 1941 roku, cerkiew została poważnie uszkodzona. Władze komunistyczne, prowadzące w latach 50. XX wieku politykę likwidacji dawnych obiektów sakralnych, podjęły decyzję o jej całkowitej rozbiórce. Do dziś po cerkwi pozostały jedynie krzyż misyjny z 1925 roku, wykonany w słynnym ośrodku kamieniarskim w Bruśnie, oraz oryginalne schody prowadzące do nieistniejącej już świątyni.

Na dawnym greckokatolickim cmentarzu, znajdującym się w pobliżu miejsca, gdzie stała cerkiew, można podziwiać liczne nagrobki wykonane przez rzemieślników z Brusna. Szczególnie wyróżnia się rzeźba św. Mikołaja z 1928 roku, autorstwa Wasyla Gudza, cenionego artysty z pobliskiej Sieniawki.

Dziedzictwo

Choć cerkiew Soboru Przenajświętszej Bogurodzicy w Baszni Dolnej nie przetrwała do naszych czasów, jej historia jest wciąż żywa w pamięci mieszkańców i miłośników dziedzictwa sakralnego. Była symbolem wielokulturowości regionu, w którym przez wieki współistniały różne tradycje religijne i etniczne.

Pozostałości cerkwi, jak również greckokatolicki cmentarz z kamiennymi nagrobkami, są ważnym świadectwem przeszłości. Dzięki inicjatywom lokalnych społeczności oraz projektom ochrony dziedzictwa kulturowego, pamięć o tej niezwykłej świątyni jest pielęgnowana.

Dziś ślady po cerkwi można odkrywać m.in. w ramach niebieskiej trasy rowerowej, która prowadzi przez miejsca związane z jej historią. Pomimo fizycznego braku świątyni, jej duchowe i kulturowe znaczenie pozostaje niezatarte, przypominając o bogatej przeszłości Baszni Dolnej i całego regionu.

Kesz:

Szybkie, proste multi, z którym poradzi sobie nawet uczeń pierwszej klasy.

Na kordach odszukaj inskrypcję, a następnie odczytaj piątą cyfrę daty tam wyrytej.

Ta cyfra to x.

Podstaw ją do wzoru:

N 50° (2*x).(x-1)26' E 023° 13.7(x+4)1'