W dniu 1.04.1944r. na terenie ZSRS w miejscowości Grigoriewskoje utworzono 2 Pułk Nocnych Bombowców „Kraków”. Była to po 1 PLM „Warszawa” druga Polska jednostka lotnicza utworzona na wschodzie. Pułk utworzono na bazie żołnierzy 3 Dywizji Piechoty im. Romualda Trauguta. Podstawą był rozkaz dzienny dowódcy 1 Armii Polskiej generała Zygmunta Berlinga, o powołaniu Polskich Sił Powietrznych. W sierpniu 1944r. 2 PNB „Kraków” razem z 1 PLM „Warszawa” i 3 Pułkiem Lotnictwa Szturmowego utworzyły 4 Pomorską Mieszaną Dywizję Lotniczą. Głównym przeznaczeniem 2 PNB „Kraków”, było organizowanie i szkolenie Polskich jednostek lotniczych. Na stan osobowy w połowie 1944 r. składało się 35 pilotów, 34 nawigatorów i 85 żołnierzy personelu naziemnego. Jedynym typem samolotu, w który wyposażono jednostkę był dwupłat Po-2 zwany popularnie Kukuruźnikiem.

W 2 PNB początkowo latali wyłącznie obywatele sowieccy. Polacy byli zazwyczaj tylko strzelcami. Stopniowo w miarę szkolenia nowej kadry pilotów obywateli sowieckich zamieniano Polskimi pilotami. Kamuflaż wszystkich samolotów Polskiego Lotnictwa Ludowego był identyczny jak samolotów sowieckich, z wszystkimi niuansami. Już od początku istnienia lotnictwa na samolotach malowano dodatkowo polskie znaki rozpoznawcze – szachownice. Dotyczyło to zarówno samolotów pilotów polskich, jak i sowieckich. Sowieckie gwiazdy zniknęły, gdy już po wojnie, w dniu 11.07.1945r. gen. Wiktor Połynin wydał rozkaz o przemalowaniu gwiazd na szachownice. Miało to zostać wykonane do dnia 20.07.1945r.

Równo z końcem II wojny światowej wszystkie Polskie jednostki otrzymują rozkaz powrotu do Polski. W dniu 10.05.1945r. pułk rozpoczyna działalność z lotniska w Bydgoszczy. Wiele jednostek jest rozformowywanych, ale pułk ten pozostaje - zostaje przezbrojony całkowicie w samoloty szturmowe. Zmienia charakter wykonywanych zadań i oczywiście nazwę na 2 PLSz „Kraków” (pułk lotnictwa szturmowego). Stało się to na mocy Rozkazu z dnia 1.09.1945r. Za udział w wojnie przeciwko Niemcom Pułk, stacjonujący w Bydgoszczy, został odznaczony Orderem Virtuti Militari V Klasy.

W drugiej połowie lat 40-tych próbowano utworzyć takie lotnictwo, aby sprostało wymaganiom czasu pokoju. Planowano utworzyć trzy pułki myśliwskie, trzy pułki myśliwsko-szturmowe i jeden pułk bombowy. W dniu 24.01.1946r. na mocy Rozkazu Naczelnego Dowódcy WP powstają nowe jednostki, inne są likwidowane, a pozostałe przeformowane. Na mocy tego Rozkazu powołano do istnienia 2 Dywizję Lotnictwa Szturmowego ze składem; 4 PLSz (poprzedni 2 PLSz „Kraków”), 5 PLSz (poprzedni 3 PLSz ), 6 PLSz oraz 7 PBN (Pułk Bombowców Nocnych ). Dywizja ta była składem Lotnictwa Wojska Polskiego. Dopiero w 1957 roku pułk, o którym mowa, otrzymuje z powrotem swoją pierwotną nazwę - "Kraków". W 1957r. 4 PLSz zostaje przebazowany z Bydgoszczy na lotnisko w Goleniowie na którym stacjonuje do momentu rozformowania w 1993r. 6 lat później, w 1963 r. w pułku następują kolejne istotne zmiany: ponieważ zostaje przezbrojony w naddźwiękowe myśliwce MiG-21 staje się Pułkiem Lotnictwa Myśliwskiego. W 1967r. następuje pewna korekta w organizacji Lotnictwa Operacyjnego - 4 PLM otrzymuje nowy numer i nazwę własną 2 PLM „Kraków”. Pułk ten przejmuje także tradycje rozformowanego 2 PLM w Krakowie-Czyżynach.

W 1990 roku, po kilku kolejnych zmianach, 2 PLM „Kraków” trafia do 2 Korpusu Obrony Powietrznej ze Sztabem i Dowództwem w Bydgoszczy. Do tego czasu Pułk posiadał 24 jednostki MiG-21 M/MF i 5 jednostek MiG-21 UM.

Z dniem 31.12.1993r. 2 PLM został rozformowany. Ostatnie maszyny odleciały m.in do innych pułków lotniczych we wrześniu 1993r. W dniu 10.01.1994r. odbyła się ostatnia zbiórka pułku.

Źródło: "Kalendarium 2 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego "Kraków" w latach 1944-1993", Szkic nr 3, Goleniów, 2009r.

Niewiele osób wie, że w zabytkowej Bramie Wolińskiej oprócz Punktu Informacji Turystycznej i Sali Historii Miasta mieściła się, a może nadal mieści, Sala Pamięci 2 PLM "Kraków". To właśnie tu po rozwiązaniu pułku przeniesiono część eksponatów, które znajdowały się w Sali Tradycji 2 PLM. Można tu obejrzeć księgi pamiątkowe, albumy z setkami zdjęć, wycinki z czasopism traktujące o pułku, jego dokonaniach i ludziach, pamiątkowe puchary, modele oraz kilka elementów sprzętu i wyposażenia. Czy sala dalej funkcjonuje tego nie wiem, warto sprawdzić. Dodatkową pamiątką jest rondo w Goleniowie im. 2 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego "Kraków". To właśnie tytułowy podziemny samolot - z ziemi wystaje tylko fragment statecznika pionowego samolotu.

O skrzynce:

mały pojemnik skitrany pod współrzędnymi +/- 2m.