Początki fabryki datuje się na połowę XIX wieku.
Jej właścicielem był jeden z pierwszych pionierów zduńskowolskiego przemysłu włókienniczego Edward Hille, który przybył do Zduńskiej Woli z Saksonii. W 1869 roku fabrykę przejął Moszka Aron Wiener.
Od momentu odzyskania przez Polskę niepodległości aż do wybuchu II wojny światowej należała do trzech przemysłowców: Samuela Getzowa, Mendla Rosena i Dawida Wiślickiego.

Dokładniejsze informacje wygrzebane przez Kubę B08:  Dziękujemy i zapraszamy do czytania!

***

Początki fabryki datuje się na lata 30-te XIX wieku. Jej właścicielem był jeden z pionierów zduńskowolskiego przemysłu włókienniczego – Edward Hille, który przybył z Saksonii. Zbudował tu manufakturę, miał też farbiarnię i magiel do apretowania tkanin. Firma przynosiła poważne zyski.

W 1865 (lub 1869) roku zakłady przejął i rozbudował Mosze Aron Wiener. Przedsiębiorstwo składało się z tkalni, przędzalni wełny czesankowej, farbiarni i wykończalni. W 1908 r. stało się „Towarzystwem Akcyjnym – Wiener M. A.”. Zarząd firmy mieścił się w Łodzi, przy Pasażu Meyera 1 (dziś u. Moniuszki). W Zduńskiej Woli firma zatrudniała od 400 do 600 pracowników, a jej obroty sięgały 2,5 miliona rubli. W Łodzi istniała również druga fabryka spółki (ul. Piotrkowska 76), zatrudniająca 300 – 600 robotników, produkująca tkaniny czesankowe o wartości 3 milionów rubli (taki łódzki „średniak”).

Warto wspomnieć, że stawanie się „filiami zakładów łódzkich” było częste w tym okresie. Firmy zduńskowolskie nie mogły być konkurencją dla łódzkich gigantów, ale mogły zaoferować tańszą siłę roboczą [1]. Rodzime tkalnie też działały zresztą na tej samej zasadzie: wynajmowały drobnych tkaczy – chałupników pracujących poza przedsiębiorstwem w swoim domu w mieście lub na wsi. Zwiększali oni produkcję firmy „za psie pieniądze” [2]. M. in. dzięki takiemu układowi, jednak mały i średni przemysł włókienniczy Zduńskiej Woli przetrwał w miarę spokojnie późniejszą Wielką Wojnę i kryzysy okresu międzywojennego. Duże zakłady łódzkie miały natomiast olbrzymie kłopoty, w myśl zasady: „Mały przemysł – mały kłopot, duży przemysł – duży kłopot”.

Zakłady Wienera były największymi w mieście. W skład kompleksu wchodziły dwa budynki tkalni – dwupiętrowy o powierzchni 1170 m2 i trzypiętrowy o 906 m2, parterowa przędzalnia (1500 m2), dwa murowane parterowe budynki suszarni (180 m2 i 210 m2) oraz szarparnia. Był również budynek mieszkalno-administracyjny (262 m2 i parterowy budynek gospodarczy (224 m2) [3].

Z chwilą uzyskania niepodległości zakłady znalazły się w posiadaniu trzech przemysłowców: Samuela Getzowa, Mendla Rosena i Dawida Wiślickiego. Na skutek braku surowców, początkowo produkowano koce dla polskiej armii z różnego rodzaju odpadów [4]. W latach trzydziestych XX wieku fabryka zatrudniała 300 – 600 osób i produkowała wyroby wełniane i bawełniane [3].

Kres działalności przypadł na dzień 3 września 1939 roku. Tego dnia, hitlerowskie lotnictwo zbombardowało zakłady. Niemcom chodziło o zablokowanie ulicy Piwnej – trasy przemarszu oddziałów Wojska Polskiego, koncentrujących się na południu, na linii obrony rzeki Warty [4]. U zbiegu ulic Łaskiej i Piwnej był nawet „checkpoint” obsługiwany przez zduńskowolskich harcerzy i siostry PCK. Podczas nalotu został śmiertelnie ranny jeden z harcerzy – Jan Polkowski [5]. Fabryka stanęła w ogniu i płonęła przez dwa tygodnie [6]. Ocalały tylko dwa budynki: administracyjno-mieszkalny i gospodarczy. Istniejąca ściana od ul. Piwnej jest fragmentem dawnego magazynu (wg innych źródeł – budynku administracyjno-mieszkalnego).

Po drugiej wojnie światowej teren został zagospodarowany pod bazę samochodową PKS. Czym jest obecnie – każdy widzi.

[1] – Wicher l. (red.), „Stulecie miasta Zduńskiej Woli. 1825 – 1925”, Komitet Obchodu Jubileuszowego Zduńskiej Woli, 1925 r.

[2] – Klemantowicz D., „Uprzemysłowienie powiatu sieradzkiego na kilka lat przed wybuchem I wojny światowej”, w: „Studia z historii gospodarczej”, Tom X, 2012 r.

[3] – Tutacki M., „Przemysł Zduńskiej Woli w latach 1918 – 1939”,

http://muzeumzdunskawola.blogspot.com/p/wasze-miasto-z-historycznej-perspektywy.html?m=1

[4] – Neis P., „Skansen Lokomotyw i Urządzeń Technicznych - industrialna perełka Zduńskiej Woli (woj. łódzkie). Historia przemysłu zduńskowolskiego”,
http://polaneis.pl/miejsca/skansen-lokomotyw-i-urzadzen-technicznych-industrialna-perelka-zdunskiej-woli-woj-lodzkie-historia-przemyslu-zdunskowolskiego
[5] – „Klub przedwojennych nastolatków proponuje nazwę dla nowego ronda.”
http://muzeumzdunskawola.blogspot.com/2016/03/jaka-bedzie-nazwa-nowego-ronda.html?m=1

[6] – Górska G., „Spacer śladami II wojny światowej – fotorelacja”, http://muzeumzdunskawola.pl/2019/10/08/spacer-sladami-ii-wojny-swiatowej-fotorelacja/