Seria poświęcona ludziom oddziałom walczącym z komunizmem, ich sylwetki i dokonania w czasie tzw „Powstaniu Antykomunistycznym”  które do dzisiaj wzbudza wiele kontrowersji. Chcemy przedstawić i przypomnieć tych którzy nie złożyli broni ich akcje a także miejsca z nimi związane.

por Zdzisław Broński ps. „Uskok” – (1912-1949) podoficer rezerwy Wojska Polskiego, uczestnik Kampanii Wrześniowej, dowódca oddziału partyzanckiego Armii Krajowej; po lipcu 1944 roku nadal w konspiracji – najpierw poakowskiej (porucznik czasu wojny), a następnie winowskiej i powinowskiej. Urodził się 24 grudnia 1912 roku w Radzicu Starym, gmina Spiczyn, powiat lubartowski, w ubogiej rodzinie wiejskiej. Jego rodzice wyjeżdżali na sezonowe roboty do Niemiec. Po ukończeniu szkoły powszechnej uczęszczał do gimnazjum w Lublinie, którego nie ukończył.

Zmobilizowany przed wybuchem drugiej wojny światowej, odbył, z macierzystą jednostką, w stopniu sierżanta, Kampanię Wrześniową,  od granicy z Wolnym Miastem Gdańskiem aż do okolic Warszawy. W ostatniej dekadzie września dostał się do niewoli niemieckiej, w której przebywał prawdopodobnie do listopada 1940 roku. Po ucieczce z obozu jenieckiego powrócił w strony rodzinne. Za pośrednictwem kolegów z „Siewu”, nawiązał kontakt z Polską Organizacją Zbrojną, a po jej scaleniu z Armią Krajową, jesienią 1942 roku, został dowódcą placówki Armii Krajowej, numer XIV a, w Radzicu Starym. Pod koniec 1943 roku, na terenie tej placówki, powstała kilkuosobowa grupa wypadowa, która stanowiła zalążek przyszłego oddziału Zdzisława Brońskiego ps. „Uskok”. Oddział liczył około 40 żołnierzy, a w okresie akcji „Burza”,

w lipcu 1944 roku, doszedł do stanu około 60 osób. Oddział został formalnie zatwierdzony rozkazem lubelskiego inspektora Armii Krajowej w połowie maja 1944 roku. Po okupacji niemieckiej „Uskok” pozostał w podziemiu. Od sierpnia 1944 roku pełnił funkcję zastępcy, a następnie Komendanta Pierwszego Rejonu Obwodu Armii Krajowej Lubartów. Jednocześnie był dowódcą bojówki, która – na terenie południowo–wschodniej części powiatu lubartowskiego – przeprowadziła szereg akcji likwidacyjnych funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej i Urzędu Bezpieczeństwa oraz członków Polskiej Partii Robotniczej. Po przesunięciu, w styczniu 1945 roku, linii frontu na zachód, zorganizował oddział partyzancki, liczący około 20 osób, i przeprowadził z nim szereg akcji przeciwko funkcjonariuszom Milicji Obywatelskiej i Urzędu Bezpieczeństwa oraz urzędom. Rozkazem Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, z dnia 1 czerwca 1945 roku, „Uskok” został awansowany do stopnia porucznika czasu wojny. Po oficjalnej likwidacji konspiracji poakowskiej (rozwiązanie Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj 6 sierpnia 1945 roku), „Uskok” i jego podkomendni nie skorzystali z zarządzonej przez dowództwo Delegatury akcji „rozładowania lasów”. Działające na Lubelszczyźnie oddziały, w tym oddział „Uskoka”, nawiązały kontakt z kierownictwem nowo powstałego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, które – jako „Ruch Oporu bez Wojny i Dywersji” – nie zamierzało prowadzić walki zbrojnej, a jedynie wywiad, informację i propagandę. Na przełomie lat 1945 i 1946 oddział „Uskoka” został formalnie podporządkowany Hieronimowi Dekutowskiemu ps. „Zapora”, który – po nieudanej próbie przejścia do amerykańskiej strefy okupacyjnej w Niemczech – rozpoczął, w listopadzie 1945 roku, odtwarzanie swego zgrupowania. Działalność oddziału „Uskoka” uległa osłabieniu w 1948 roku. Grupy operacyjne Milicji Obywatelskiej i Urzędu Bezpieczeństwa aresztowały lub likwidowały jego członków. Przez długi czas „Uskok” ukrywał się w jednym miejscu. W bunkrze zbudowanym pod stodołą Lisowskich, we wsi Nowogród (dawniej Dąbrówka), koło Łęcznej. Miejsce pobytu „Uskoka” znało kilku jego podkomendnych. Wydany przez jednego z nich, otoczony w schowku, rozerwał się granatem w dniu 28 maja 1949 roku (lub 29 dnia miesiąca – rozbieżne informacje). Podawana w niektórych biografiach data śmierci, 21 maja 1949 roku, jest najprawdopodobniej błędna. Miejsce pogrzebania zwłok „Uskoka” jest nieznane.

Odpowiedź podstaw do wzoru :

N 54°  00. X

E 20°  29. Y

A – Stanisławowi Grabowskiemu „Wiarus”   – X 344    Y- 680

B – Hieronimowi Dekutowskiemu „Zapora”  – X-883    Y- 473

C – Emilowi Fieldorfowi „Nil”                          – X-353    Y- 566