Na wysokości Ossy i Sobienia w granicach dawnych dóbr białaczowskich w środku lasu znajduje się pomnik w Kowalowie. Jest związany z miejscem pamięci poległych członków oddziału „Błysk” oraz partyzanckich, niepodległościowych oddziałów „Bończy” Kazimierza Załęskiego, „Burzy” Stanisława Karlińskiego i „Maja” Aleksandra Arkuszyńskiego.

     Niedaleko w kolonii Łuby Sobieńskie (Ludwików) 9. maja 1944 r. rozbito powstańców z oddziału "Błysk", i czasem to miejsce nazywane jest "partyzanckimi Termopilami". Tam znajduje się krzyż, a tablica pamiątkowa z nazwiskami 16 zamordowanych powstańców z "Błysku" wisi również przy wejściu do kościoła w Białaczowie.

      W samym Sobieniu znajduje się krzyż z nazwiskami cywilnych ofiar pacyfikacji wsi przez Niemców (15.03.1943).

    Trzeba tez wspomnieć, że przy szkole w Białaczowie znajduje się niewielka płyta pamiątkowa nieznanego autorstwa, ku czci ppor Mariana Suskiewicza ("Sosna"). Jako komendant powiatowego NOW (później NSZ), z jego inicjatywy powiat nie podporządkowuje się AK. Po stracie swoich trzech braci w tzw. mordzie w Drzewicy, w odziale "Burza" walczył głównie z rabunkową działalnością żydowskich "Lwów". 

      Przed miejskim ratuszem stoi pamiątkowy obelisk poświęcony pamięci całej ludności okolicznych wsi pomordowanej podczas wojny przez Niemców.      

    9 maja 1993 roku właśnie w Kowalowie dokonano odsłonięcia „ściany pamięci” wraz z symbolicznymi urnami zawierającymi prochy poległych partyzantów zebranych z pól bitewnych w Anielinie, Gałkach Krzczonowskich, Kawęczynie, Sobieniu, Skroninie, Szarbsku, Diablej Górze, Klewie, Łubach Sobieńskich, Kluczowej, Gielniowie, Stefanowie, Mechlinie i Przysusze.

*

Zarys historyczny granic starożytnych dóbr białaczowskich

    Od XII w. posiadłości białaczowskie zostały wydzielone z dóbr koneckich rodu Odrowążów. W XV w. Straszowie posiadali Białaczów, a granica ich majątku miała przebiegać wzdłuż drogi do Petrykóz, następnie była wytyczona w kierunku południowym w stronę Dużego Kamienia i dalej do Suchego Dębu. Dalej granicą była droga biegnąca do Sobienia ku Ossie, a stamtąd modrzewiową drogą docierała do Białaczowa. Linii Odrowążów okoliczne dobra w części lub całości przypadały aż do XVII wieku. 

    Po rodzie Straszów (już jako Białaczowskich), od XVI w. do połowy XVII w. część dóbr przejęli Kochanowscy, później Rudzińscy, Olszanowscy i Sierakowscy. W 1727 r. z rąk wszystkich dotychczasowych właścicieli calość Białaczowa wykupuje Jan Małachowski (1698 - 1762). Wraz z Ossą, Stawowicami i Solcem powstaje zaczątek klucza białaczowskiego.

    W 1777 r. w spadku po swoim ojcu, słynny Stanisław Bartłomiej Ludwik Małachowski (1736-1809) obejmuje Białaczów i 16 wsi (Ossa, Wąglany, Żelazowice, Stawowice, Parczów, Parczówek, Ruda, Buk, Sobień, Sędów, Trzemoszna, Petrykozy, Zakrzów i inne...)

     Całkowitą wartość dóbr białaczowskich (ponad 15.000 mórg, 1 morga dolnoaustriacka ~ 0,5755 ha) szacowano ówcześnie na 120.600 złp. O wartości pieniądza w tamtych czasach pisze na tej stronie

    Po pierwszej wojnie światowej (za Broel-Platerów) uregulowane zostały serwituty i przeprowadzono parcelacje folwarków w Parczowie, Petrykozach i Żelazowicach. W roku 1945 majątek białaczowski został przejęty na rzecz Skarbu Państwa na podstawie dekretu PKWN z 6 września 1944 r.

O skrzynce

Proszę odkładać tak jak zastano i solidnie maskować naturą wokoło!