Dziki bez czarny jest małym drzewem bądź częściej wysokim krzewem o grubych, prostych pędach, pokrytych jasnoszara korą, dorastającym do 8 m wysokości.
Bez czarny kwitnie w maju i czerwcu. Kwiaty są drobne, białokremowe zebrane w okazałe, płaskie baldachy średnicy 10-20 cm. Czarnofioletowe i lśniące owoce dojrzewają w zwisających owocostanach od końca sierpnia do października. Cała roślina, a szczególnie kwiaty, ma specyficzny, silny zapach.
Bez czarny rośnie w zaroślach, na skrajach lasów, na nieużytkach. Lubi stanowiska wilgotne, nasłonecznione, cieniste. Ma niewielkie wymagania glebowe, najlepiej rośnie na glebach próchniczych, zasobnych w azot. Bardzo źle znosi przesadzanie. Jest bardzo wytrzymały na zanieczyszczenia powietrza. Wszystkie części rośliny w stanie świeżym mogą być toksyczne (zawierają glikozyd sabgunigrynę), tracą całkowicie te właściwość po suszeniu i gotowaniu.
Dziki bez czarny jest jedną z najstarszych roślin leczniczych. Poszczególne części drzewa zawierają wiele cennych związków. I tak - kwiaty: flawonoidy, kwasy organiczne, cholinę, garbniki, olejki eteryczne, sole mineralne; owoce: antocyjany, flawonoidy, cukry (około 20%), garbniki, pektyny, kwasy organiczne, witaminy A, B1, B2, zwłaszcza C, karotenoidy, pektyny, enzymy, biopierwiastki (jod). Kwiaty bzu czarnego wzmacniają ścianki naczyń krwionośnych, działają moczopędnie i napotnie - stosowane są jako leki przeciwgorączkowe w przeziębieniach i grypie. Owoce bzu czarnego działają napotnie i moczopędnie (lecz słabiej niż kwiaty) oraz przeczyszczająco (powodują łatwiejsze usuwanie toksyn z organizmu). Owoce wykazują także działanie przeciwbólowe - są pomocne w leczeniu zapalenia nerwu trójdzielnego, rwy kulszowej, migreny. Kwiaty i owoce bzu czarnego są składnikiem wielu mieszanek ziołowych. Można z niego przyrządzać konfitury, soki i wino. Mają one właściwości odżywcze oraz dietetyczno-lecznicze. Z ziela wykonuje się wyciągi i gnojówkę do opryskiwania roślin w zwalczaniu szkodników takich jak krety, norniki, rolnice, bielinek kapustnik i mszyce.