Witam,

Gliwice są już najeżone skrzynkami, jednak zdziwiłem się kiedy odkryłem, że jest w centrum jedno miejsce, które dość dobrze zakamuflowane ukrywa się w miejskim gąszczu Kamienic i uliczek. Przeglądając sobie mapę okolic dworca zwróciłem uwagę na zadrzewiony obszar w pobliżu dworca. Jakież było moje zdziwienie gdy okazało się, że w tym miejscu znajduje się stary żydowski cmentarz.

OPIS:

Cmentarz położony jest w centrum miasta, między ul. Na Piasku (wejście), torami kolejowymi i kamienicami przy ul. Okopowej. Zajmuje powierzchnię ok. 0,6 ha.

Do dziś przetrwało wg różnych źródeł 500-800 nagrobków. Ustawiano je w równych rzędach. Dominowały macewy wykonane z szarego piaskowca, zwieńczone trójkątnie lub półkoliście, na których znajdowały się inskrypcje w języku hebrajskim lub niemieckim i hebrajskim. Zdobiono je również starotestamentowymi symbolami. Najstarsze nagrobki posiadają inskrypcje zrobione w rycie wypukłym w języku hebrajskim. Najokazalszym jest grobowiec rodziny Meyerów. Na cmentarzu spoczywają również m.in. członkowie rodzin: Troplowitz, Frankel, Freud i Froehlich. W części dla dzieci pochowano m.in. rodzeństwo Edyty Stein. Ciekawostką jest, że z rodziny Troplowitz pochodził Oskar Troplowitz, niemiecki farmaceuta, współwynalazca kremu Nivea.

Przy głównym wejściu znajdują się ruiny domu przedpogrzebowego.

HISTORIA:

Cmentarz powstał w 1815 na terenie zakupionym przez gminę żydowską w 1795 r. Początkowo znajdował się na przedmieściu Piasek, poza obszarem zabudowanym. Po uruchomieniu linii kolejowej z Wrocławia do Mysłowic (1845-48) i budowie dworca kolejowego w Gliwicach cmentarz znalazł się w bezpośrednim sąsiedztwie tych dwóch obiektów.

Ostatniego pochówku dokonano w 1937 r. kiedy to pochowano Ernestinę Hahn, nekropolię zaś zamknięto definitywnie w 1953 r. Po 1945 r. nagrobki zrobione z wartościowych kamieni rozkradano i wykorzystywano jako surowiec budowlany. Cmentarz został odebrany gminie żydowskiej w 1956 r., a latach 70-tych założono jego likwidację w związku z planowaną budową estakady nad torami kolejowymi w osi ulic Dworcowej i Tarnogórskiej. Do likwidacji ostatecznie nie doszło ze względu na wartość historyczną i artystyczną obiektu.

Po II wojnie światowej w budynku dawnego domu przedpogrzebowego znajdował się warsztat stolarski, a następnie świetlica.

Od 2010 r., z inicjatywy stowarzyszenia na rzecz Dziedzictwa kulturowego w Gliwicach „Pamięć – Zikaron” cmentarz jest okresowo udostępniany dla zwiedzających.

Doszukałem się jeszcze takiej informacji:
W kwietniu 2010 r. Stowarzyszenie „Pamięć – Zikaron” odpowiadając na ogromne zainteresowanie dotychczasowym okazjonalnym udostępnianiem cmentarza do zwiedzania, postanowiło otwierać zamknięty na ogół cmentarz, by każdy chętny mógł go odwiedzić.
Dyżury na cmentarzach pełnione będą w okresie wiosenno-jesiennym od kwietnia do października w każdą trzecią niedzielę miesiąca (prócz miesięcy wakacyjnych) w godz. 14.00-16.00.

SKRZYNKA:

Pierwotnie skrzynka była na zewnątrz cmentarza, ale było to dość niefortunne miejsce. Teraz schowana jest na jego terenie, ale nie w bezpośrednim pobliżu grobów. Koordy wskazują "nieoficjalne" wejście na cmentarz. Proszę zatem o zachowanie ciszy i należytej dla tego miejsca powagi oraz pamiętanie o tym, że tradycja nakazuje, aby mężczyźni nosili w tym miejscu nakrycia głowy. Nie trzeba niczego rozbierać, rozkopywać itp. - miejsce intuicyjne.