W skrócie. Obecnie w budynkach dawnej zajezdni tramwajowej znajduje się Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej (ul. Wolności 161 i 163). Dawniej swoją bazę miały tu tramwaje - dokładnie w połowie drogi z Jeleniej Góry do Cieplic. Warto dodać, że ta cześć obecnej Jeleniej nazywała się kiedyś Herischdorf (Malinnik). Ze znalezionych opisów wynika, że obecni włodzarze pozwalają "pozwiedzać" teren zajezdni.

W tym czasie jeleniogórska linia tramwajowa mogła wykazać się już z górą 50–letnią tradycją. Oficjalnie jej otwarcie i inauguracyjny kurs w granicach miasta miały miejsce 10 IV 1897 r. Nieco ponad miesiąc później (22 V) uruchomiono połączenie Jelenia Góra — Cielice — Sobieszów. Pierwszy odcinek liczył 7,71 km długości, drugi — 3,71 km. Pierwsze tramwaje miały napęd gazowy (choć pierwotnie — już od 1868 r. — planowano zastosowanie tramwajów konnych) i rozstaw torów taki sam, jak normalnotorowe koleje. Trzy lata poźniej na całej trasie założono sieć trakcyjną i przebudowano tabor na elektryczny. Równocześnie zmniejszono do 1 m rozstaw torów.
Powodzenie jakim cieszyła się linia tramwajowa wśród mieszkańców i kuracjuszy cieplickich, w znacznym stopniu stymulowało jej rozwój. W 1911 r. otwarto nowy odcinek — odgałęzienie z Cieplic do Podgórzyna Dolnego, w 1914 r. przedłużenie do Podgórzyna Górnego (łącznie — 6,29 km). Po nieznacznej rozbudowie linii na terenie Jeleniej Góry liczyła ona 19,2 km długości.
Miarą popularności tramwajów niech będzie fakt, że latem, w niedzielne popołudnia jeździły one do Cieplic co 8 minut (w dni powszednie poza sezonem — co 25 min.). Pierwsze tramwaje wyjeżdżały o godz. 4.30 i kursowały do północy. Tabor składał się z 19 wozów silnikowych, 25 doczepnych, jednego bagażowego i 12 specjalnych (1938 r.).
Pod koniec lat dwudziestych powstał kolejny projekt przedłużenia linii tramwajowej do Przesieki, a nawet dalej na Przełęcz Karkonoską. Realizacji tych zamierzeń przeszkodził jednak kryzys lat trzydziestych i rosnąca konkurencja ze strony autobusów. Wtedy też powstały pierwsze plany likwidacji tramwajów. Przygotowania do zastąpienia ich trolejbusami Niemcy rozpoczęli w 1944 r., lecz już nie zdążyli tego przeprowadzić.
W 1945 r. utworzono przedsiębiorstwo „Kolej Elektryczna w Jeleniej Górze”, w latach piędziesiątych zastąpione przez MPK. Z niemieckiego taboru korzystano jeszcze do roku 1959. Wymieniono go na wozy silnikowe z Chorzowa (27) i doczepne ze Świdnicy (14). Podróż z Jeleniej Góry do Cieplic trwała ok. 30 min., stąd do Sobieszowa 15 min., a do Podgórzyna 25. Lata sześćdziesiąte przeniosły nie do końca przemyślane decyzje stopniowej likwidacji połączeń: w XII 1964 r. odcinka Cieplice — Pogórzyn, w VI 1965 — Cieplice — Sobieszów. Wreszcie 28 IV 1969 r. miał miejsce ostatni, pożegnalny kurs tramwaju z Jeleniej Góry do Cieplic. Pasażerowie w tym dniu nie płacili za bilety.
W 1994 roku będziemy obchodzić 25 rocznicę tego wydarzenia. A co zaprezentowano w muzeum?
Ekspozycja była niewielka (zaledwie jedno pomieszczenie), ale bogata w eksponaty. Ukazano na niej modele dawnych tramwajów, mapy obrazujące przebieg linii, wykresy przedstawiające natężenie ruchu w poszczególnych latach, okolicznościowe wydawnictwa i rysunki techniczne tramwajów i związanych z nimi urządzeń. Można było również zobaczyć dane emblematy przystankowe oraz sztandar Kolei Elektrycznej w Jeleniej Górze z lat 1945–1946. Jednakże największą i chyba najciekawszą grupę eksponatów stanowiły fotografie, których przeszło setka znalazła się na 15 tematycznych tablicach. Ukazują one tramwaje na ulicach Jeleniej Góry, Cieplic i Sobieszowa, niemal od momentu ich pojawienia się, aż po ostatnie chwile istnienia. Warto zwrócić uwagę na zdjęcia przedstawiające starą zajezdnię tramwajową (obecnie budynek MPGK), a z ciekawostek — na fotografię starego wozu tramwajowego, który obecnie na jednej z cieplickich działek służy jako altanka.
Wystawa była bardzo interesująca i na pewno mogła zadowolić każdego miłośnika przeszłości. Dla tych zaś, którzy chcieliby na dłużej zachować jej klimat, Muzeum przygotowało specjalny folder, zawierający trzy kolorowe fotografie oraz krótki rys dziejów jeleniogórskich tramwajów, pióra Jerzego Podobińskiego. Powstał także pomysł, który powinien uchronić eksponaty przed rozproszeniem, a historię jeleniogórskich tramwajów przed zapomnieniem. W Izbie Pamięci MZK przy ul. Wolności 145 ma powstać stała, dostępna dla turystów ekspozycja. Miejmy nadzieję, że zamierzenie to zostanie szybko zrealizowane.
Tak na marginesie — nie planuje się, co prawda, w Jeleniej Górze linii tramwajowych, ale były jeszcze niedawno plany wprowadzenia do miasta trolejbusów (chciano wprowadzić je — jak wspomniano — już w 1944 r., a ostatnio przed kilku laty). Gdyby te projekty zostały zrealizowane, znacznie zmniejszyłoby się zatrucie środowiska naturalnego, co ma ogromne znaczenie, zwłaszcza dla cieplickiego zdroju. W tym wypadku gra jest chyba warta świeczki i samorząd lokalny powinien ją podjąć.
Literatura
DAUSTER G., Vierzig Jahre Hirschberger Thalbahn, Der Wanderer im Riesengebirge, Jg. 57 (1937), Nr. 7, s. 108–109.DRESSLER W., 30 Jahre Hirschberger Thalbahn, Der Wanderer im Riesengebirge, Jg. 47 (1927), Nr. 5, s. 65–68.LIGOCKI E., Koleją? Tramwajem? Autobusem? (studium o komunikacji w Kotlinie Jeleniogórskiej), Rocznik Jeleniogórski, T. III (1965), s. 22–49.PODOBINSKI J., Jeleniogórskie tramwaje [folder wystawy w Muzeum Okręgowym w Jeleniej Górze] [Jelenia Góra 1993].STEĆ T., WALCZAK W., Karkonosze. Monografia krajoznawcza, Warszawa 1962, s. 218–220.Szczepański E., Wpływ turystyki na życie gospodarcze w powiecie jeleniogórski od połowy XIX wieku do 1939 roku (mps pracy doktorskiej w Archiwum Państwowym we Wrocławiu, Oddział w Jeleniej Górze), Wrocław 1982, s. 128-133.

Ivo Łaborewicz

Zawartość początkowa skrzynki:

• logbook
• 3TF
• Kalisz
• Orkiestra
• Dzieło sztuki
• Geokret

Przy okazji zapraszam: https://www.facebook.com/groups/geocaching.jelenia.gora/