Lotnisko

Pierwsze zabudowania lotniska wojskowego Klützow bei Stargard stworzone zostały przez lotnictwo niemieckie w latach 1925-1927. Następnie rozbudowano je przed i w trakcie II wojny światowej i używano je w trakcie działań jako lotnisko polowe. Po wojnie teren został przejęty przez Armię Czerwoną. Radziecka baza wojskowa w Kluczewie była jedną z największych w zachodniej Polsce. 13 października 1992 lotnisko opuściły ostatnie jednostki Federacji Rosyjskiej, a teren został przekazany polskiej administracji. W rok później teren ten przyłączono do Stargardu. Teren lotniska obejmuje 609 ha, na którym znajduje się 39 hangarów lotniczych. Na terenie lotniska znajdowała się baza paliwowa, która zanieczyściła glebę oraz wody podziemne i stanowiła bezpośrednie zagrożenie dla ekosystemu Miedwia. Dlatego od 1996 prowadzone były działania rekultywacyjne skażonego obszaru. Niestety w ostatnim czasie prowadzone są szeroko zakrojone prace rozbiórkowe, więc mogą to być ostatnie chwile aby zwiedzić zabudowania lotniska.

159 Noworosyjski Pułk Lotnictwa Myśliwskiego Gwardii

Jednostkę sformowano w marcu i kwietniu 1940 roku na lotnisku Bochoniki. Nosiła wtedy nazwę 88 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego. Pierwszy dowódca ppłk. pil. Andriej Markiełow. Łącznie pułk składał się z 4 eskadr łącznie 58 myśliwców I - 16, 5 szkolnych UTI - 4, 10 UT - 1, oraz Po - 2. Przed atakiem Niemiec na Związek Radziecki samoloty zamaskowano, dzięki czemu uniknięto zniszczenia sprzętu w skutek bombardowań. Pierwsze działania bojowe samoloty pułku rozpoczęły pierwsze działania bojowe. Do połowy lipca piloci zestrzelili 20 samolotów niemieckich, 10 dalszych zniszczono na ziemi. Wykonano około 1000 lotów bojowych. Pułk ponosił także straty bojowe. W lipcu pułk walczył pod Kijowem w składzie 44 Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego. Przede wszystkim samoloty osłaniały wycofujące się wojska radzieckie. We wrześniu pułk zmienił strukturę na 3 eskadrową. Po zakończeniu walk w okolicy Kijowa pułk przeniesiono w rejon Dniepropietrowska. 20 listopada odznaczono kpt. A. Łoktionowa dowódcę 2 eskadry tytułem Bohatera ZSRR. W grudniu pułk uczestniczył w walkach w rejonie Rostowa nad Donem. W 1942 roku w pułku były już tylko 2 eskadry, co było spowodowane licznymi stratami ponoszonymi przez pułk. Do listopada pułk walczył w Donbasie i Północnym Kaukazie. Potem nastąpiło przekazanie samolotów jednemu z pułków 4 Armii Lotniczej i 88 Pulk przebazowano na Zakaukazie. Tu rozpoczęto przeszkolenia na samoloty ŁaGG - 3. Zakończono je w maju 1943 roku i pułk przebazowano na lotnisko frontowe w Krasnodarze. Od tego momentu wszedł w skład 4 Armii Lotniczej. Od 26 maja rozpoczął loty bojowe. Zestrzelono około 40 samolotów wroga. Następnie pułk rozpoczął działania wypierające wojska niemieckie z Półwyspu Tamańskiego. We wrześniu uczestniczył w wyzwalaniu Noworosyjska. Po zdobyciu miasta pułk otrzymał nazwę Noworosyjski. Walki w rejonie Półwyspu tamańskiego zakończyły się 8 października. Od tego czasu dywizji, w której latał pułk nadano miano Tamańskiej. Od listopada pułk wykonywał loty na Kercz, 7 lutego 1944 roku zginał tam jeden z najlepszych pilotów pułku Wasilij Sobin, który zestrzelił 15 samolotów. Po zdobyciu Kercza jednostkę przeniesiono na lotnisko Feodosji, gdzie otrzymała ona miano Gwardyjskiej w dowód uznania za wkład podczas walk. Oficjalna nazwa pułku od tego dnia brzmiała 159 Noworosyjski Pułk Lotnictwa Myśliwskiego Gwardii. Od 18 kwietnia pułk przeszedł do 8 Armii Lotniczej, w związku z przeniesieniem 4 A. L. na Białoruś. Wchodząc w skład 4 Frontu Ukraińskiego pułk wykonywał loty nad Sewastopol. W pierwszych dniach zestrzelił tam 14 samolotów, bez strat własnych. Działania bojowe nad Krymem pułk zakończył 13 maja. Od 13 czerwca ponownie wszedł w skład 4 A. L. Pułk uczestniczył w wyzwalaniu Białorusi, Mazowsza, Kujaw, Środkowego i Zachodniego Pomorza. Działania wojenne zakończył na niemieckim lotnisku Passewalk. Ogółem piloci wykonali 18193 loty bojowe, uczestniczyli w 509 bitwach powietrznych, zestrzelili 268 samolotów przeciwnika. 20 sierpnia jednostkę przeniesiono na lotnisko w Malborku. , pułk stacjonował tam do 14 maja 1948 roku. Potem został przeniesiony na lotnisko w Brzegu, od 1951 roku pułk wyposażono w samoloty odrzutowe. Od lutego 1952 roku pułk przebazowano na lotnisko w Stargardzie Szczecińskim Kluczewie. Tam też wszedł w skład 239 Baranowickiej Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego. Od 1954 roku pułk wyposażono w samoloty Mig 17. Potem pułk rozpoczął przeszkolenie na cięzkie myśliwce przechwytujące Jak 25M. 1 stycznia 1961 roku pułk przeniesiono do Bagicza (Kołobrzeg). Potem 1 września do Żagania. Ponownie powrócił on do Kluczewa w 1964 roku. Do 1987 roku jego podstawowym uzbrojeniem były samoloty MIg 21 różnych typów. Po 1987 roku pułk wyposażono w nowoczesne Su 27. Ostatni dowódca płk pil. Mikołaj Michajłow. Składał się on z 4 eskadr lotniczych wyposażonych w ok. 40 samolotów.

Bunkier Sztabu

Zbudowany został najprawdopodobniej w połowie lat sześćdziesiątych dla sztabu 239 Baranowickiej Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego, w skład której wchodził między innymi 159 pułk stacjonujący w Kluczewie. Jest złożony z dwóch poziomów, posiadał także dobudowane garaże, które zostały rozebrane. Skrzynka pierwotnie miała zostać ukryta w podziemiach, ale jako że jest to miejsce pod pewnymi względami niebezpieczne (choć i ciekawe) decyzję o wejściu zostawiam keszerom. Miejsce ukrycia znajduje się przy najbardziej dostępnym i wygodnym wejściu, prowadzącym na górną kondygnację (schody są zerwane, jest możliwość zejścia po klamrach przez szyb wentylacyjny). Znane mi są jeszcze 4 wejścia (jedno zamurowane całkowicie, inne częściowo). Dwa z nich prowadzą na niższą kondygnację, jednak są ciężej dostępne (na stan dzisiejszy da się bez problemu wejść, jednak można się ubrudzić) ze względu na prowadzone wcześniej prace budowlane.

Skrzynka znajduje się pod koordami. Proszę uważać na ewentualnych spacerowiczów. Łopatka nie będzie potrzebna, ale rękawiczni mogą się przydać.

Każdy kto zdecyduje się na wejście do bunkra, robi to na własną odpowiedzialność. W żadnym wypadku nie należy wchodzić w pojedynkę!!! Stan techniczny bunkrów według mnie nie zagraża ewentualnym exploratorom, ale jest to tylko moja subiektywna opinia, każdy sam rozsądnie to oceni.