Twierdza Warszawa (ros. крепость Варшава) – zespół fortów i innych budowli fortyfikacyjnych wzniesionych przez władze Imperium Rosyjskiego wokół Warszawy w XIX wieku, określenie obowiązujące w okresie od 1879 do 1913 roku.

Twierdza Warszawa niestety już nie istnieje. Dziś możemy podziwiać jej centralną część - Cytadelę i pozostałości po fortach, a i to robi wrażenie i daje ogląd na ogrom przedsięwzięcia, jakim Twierdza Warszawa była. Nie wszystkie forty się ostały - kilka z nich zostało zniszczonych. Zapraszam was na krótką wycieczkę po miejscach, gdzie kiedyś te forty stały i dzielnie broniły Warszawy.

Fort XIV ("Annopol", "Marywil")

Nazwa związana jest z pobliskim folwarkiem Marywil, na którego gruntach go zbudowano. Całkowita powierzchnia fortu wyniosła S=31 ha, rzędna najwyższego punktu h=89,4 m, a rzędna terenu h_t=80,6 m.

Fort usytuowany był po wschodniej stronie linii Kolei Nadwiślańskiej (obecnie Warszawa-Nowy Dwór). Na współczesnym planie miasta miejsce to w przybliżeniu pokrywa się z terenem pomiędzy ul. Marywilską a ul. Annopol, przez którego środek przechodzi ul. Inowłodzka.

W wyniku decyzji o kasacji twierdzy z 31 stycznia 1909 r. fort został rozbrojony i fizycznie zniszczony latem 1913 r. Jest to jeden z nielicznych obiektów fortecznych zniszczonych wówczas prawie całkowicie.

W 1919 r. na przedpolu fortu (w odległości ok. 1 km) podjęto prace związane z budową Kanału Obwodowego. Budowę zawieszono po roku w związku ze zmianą sytuacji na froncie z bolszewikami, ale do tego czasu wykupiono tereny przylegające do fortu od północy. Przy niwelacji resztek fortu oraz przy pracach związanych z budową kanału zatrudniano głównie bezrobotnych, którym w ten sposób dawano środki do życia. Po pokonaniu armii Tuchaczewskiego nie kontynuowano prac hydrotechnicznych, ale na rozległych terenach skarbowych ulokowano osiedle dla bezrobotnych i bezdomnych - Annopol. Powstał on w 1925 r. i rozbudowywany był do 1933 r. Łącznie w 113 barakach zamieszkało 11 tys. ludzi. Baraki Annopola spłonęły w 1944 r., a w latach pięćdziesiątych rozebrano ich ocalałe resztki. Obecna ul. Inowłodzka jest osią całego założenia urbanistycznego Annopola. Od strony miasta do osiedla nędzy wiodły zachowane do dziś uliczki, takie jak Wenecka, Pisankowa i Marii Magdaleny.

Do dnia dzisiejszego istnieje kompleks Pracowniczych Ogrodów Działkowych "Pelcowizna", który pokrywa się z miejscem, gdzie przed laty przeprowadzone były największe prace niwelacyjne, a w związku z tym grunt ma stosunkowo małą przydatność budowlaną.

Annopol był ratunkiem dla tysięcy bezdomnych w przedwojennej Warszawie, ale stał się także symbolem nędzy. Chcąc uporządkować tereny wokół Annpola, w 1936 r. rozporządzeniem Rady Ministrów (Dz.U. 1936, Nr 7, poz. 76) przekazano nieodpłatnie gminie m.st. Warszawy 17 427,85 m² gruntów na cele ogólne oraz sprzedano dalszych 46 156,85 m² pod budownictwo mieszkaniowe.

Analizując układ przestrzenny istniejący w rejonie dawnego Annopola, można przyjąć, iż część terenów Okręgowego Przedsiębiorstwa Przemysłu Mięsnego na Żeraniu to także teren dawnego fortu XIV. Dotyczy to głównie tego fragmentu terenu, który przylega do Inowłodzkiej. Także Warszawskie Przedsiębiorstwo Budowy Mostów, mające swoją bazę przy ul. Marywilskiej 38/40, zajmuje tereny pofortowe.

Zadania

• nadzór linii Kolei Nadwiślańskiej (obecnie linia do Nowego Dworu) oraz terenów położonych po jej wschodniej stronie.

Charakterystyka

• wybudowany w latach osiemdziesiątych XIX wieku.

• rozbrojony i niemal całkowicie zniszczony latem 1913 roku,

• ostatecznie zlikwidowany w okresie między 1926 a 1932 rokiem w trakcie budowy osiedla dla bezdomnych – Annopol.

Fort XIVA ("Pelcowizna")

Był to jeden z sześciu punktów oporu, które wybudowane zostały w obydwu pierścieniach twierdzy, w latach 1889-18892.

Warownia miała wały ziemne poprzedzone rowem wypełnionym wodą. Do obu boków przylegały kilkusetmetrowe odcinki wałów obwodowych. W miejscu zetknięcia zachodniego odcinka wałów z szosą Modlińską stoi obecnie budynek straży pożarnej. Pomiędzy budynkiem straży a brzegiem Wisły zachował się, mocno przekształcony, odcinek wału fortecznego.

Fort XIVA znajdował się vis à vis budynku straży, tj. po drugiej (wschodniej) stronie ul. Modlińskiej, w odległości kilkudziesięciu metrów od niej. W miejscu tym w 1998 r. powstał supermarket ,,Auchan"

Obecna ul. Elektronowa mogła być dawniej odcinkiem krytej drogi fortecznej na bezpośrednim zapleczu fortu i przylegających do niego odcinków wałów. Pośrednim potwierdzeniem istnienia niegdyś odcinka wałów wzdłuż dzisiejszej ul. Elektronowej jest poprowadzenie jego śladem ciepłociągu. Niby drobna sprawa, ale trzeba pamiętać, że nawet w dobie PRL przeprowadzenie wywłaszczenia gruntu było zabiegiem czasochłonnym i uciążliwym, toteż wszędzie, gdzie było to tylko możliwe, starano się wykorzystać tereny skarbowe, np. poforteczne.

Fort XIVA znajdował się pomiędzy szosą Modlińską a linią Kolei Nadwiślańskiej (obecnie Warszawa-Nowy Dwór). Zadaniem jego było zamknięcie i kontrolowanie kierunku wzdłuż szosy na Modlin, co było utrudnione z fortu XIV ze względu na tzw. pole martwe, tworzone przez nasyp linii kolejowej.

Obiekt usytuowany był na piaszczystym, lekko pofałdowanym terenie, z mokradłami w obniżeniach.

W wyniku decyzji o likwidacji twierdzy "Warszawa" z 31 stycznia 1909 r. fort został zniszczony latem 1913 roku.

Po II wojnie światowej, w odległości kilkuset metrów na północ od miejsca, gdzie był fort, zbudowano kanał Żerań-Zegrze, którego idea nawiązuje do planów budowy Kanału Obwodowego (miał on być realizowany w tym miejscu w latach międzywojennych).

Na południe od fortu, tj. po południowej stronie obecnej ul. Elektronowej, istnieje duże zgrupowanie instytucji i firm związanych z cłem i odprawą celną towarów, m.in. STONES Agencja Usług Celnych, OLECH Internationale Spedition.

Na zachód od fortu znajduje się obecnie Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza Nr 1 Państwowej Straży Pożarnej i położony za nią kompleks Elektrociepłowni "Żerań", z własnymi nadbrzeżami nad kanałem. Elektrownię ulokowano w tym miejscu nieprzypadkowo, gdyż były to skarbowe zasoby ziemi z dawnych terenów fortecznych. Dostrzeżono ten fakt wtedy, gdy po raz pierwszy projektowano siłownię, tj. w latach 1937-1938, jak też po II wojnie światowej, w 1950 r., kiedy przystąpiono do sporządzania planów realizacyjnych obiektu.

Zadania

• kontrolowanie drogi do Modlina oraz zamknięcie terenu pomiędzy szosą Modlińską a linią Kolei Nadwiślańskiej.

Charakterystyka

• wybudowany w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku,

• stanowił w zasadzie punkt oporu,

• fort otoczony wałami ziemnymi poprzedzonymi rowem wypełnionym wodą – fosą,

• zniszczony całkowicie latem 1913 roku

O keszu:

To multik składający się z dwóch etapów. W pierwszym etapie, w skrzyneczce znajdziecie kordy do skrzynki z etapu drugiego, a tam logbook i hasło do logu internetowego.  Pierwszy etap znajduje się w miejscu, gdzie kiedyś stał Fort XIV. Druga skrzyneczka ukaże widok na miejsce po Forcie XIVA.

Najkrótsza droga między skrzyneczkami prowadzi przez często używane tory kolejowe, do których trzeba przejść przez ruchliwą dwupasmówkę (nie ma przejścia dla pieszych) i akacjowy las (kolce i porwane ubrania), w którym można spotkać kilku metrową studnię(?) bez przykrycia, ale zarośniętą - łatwo spaść i długo was tam nikt nie znajdzie. Z tych oto powodów dałem czaszkę.

Idziecie tak na własną odpowiedzialność!!!

Jeśli skorzystacie z chodników (BEZPIECZNA DROGA), to można zabrać dzieci.