Gratulacje keszerze/keszerko! Właśnie zdobyłeś szczyt! *spadające z nieba konfetti*

Właśnie w tym miejscu znajduje się wzniesienie pod nazwą Pustelnik. Nie ukrywajmy, że nie należy do najwyższych, bo ma zaledwie 788m n.p.m. i za bardzo nie przypomina szczytu górskiego! Jednak pomimo cech niepodobnych do szczytu to jakie możemy podziwiać niesamowite widoki. Przed oczami masz malowniczą, szeroką na setki metrów łąkę. Jednak coś się rzuca w oczy, nie są to piękne turystki, a nieregularnie rozmieszczone duże bloki piaskowca. Ich długość dochodzi do 10 metrów, a wysokie są nawet na 4 metry!

Przechodząc naszą keszerską ścieżką dostrzeżemy jeszcze kilka z nich! Pamiętajmy, że jesteśmy na obszarze Parku Narodowego Gór Stołowych i nie wspinamy się na skały, a tym bardziej nie kierujemy się chęcią odwiedzenia każdej z nich schodząc ze szlaku!

Jednak nie są to zwyczajne, pospolite „kamienie”, które możemy spotkać w wielu geologicznych keszach na nizinach! Jest to jedna z największych tajemnic geomorfologicznych na obszarze Gór Stołowych.

Dlatego powinniśmy się zastanowić jak nazwać te formy? Są to skały, bloki?

zdj. Wzniesienie Pustelnika to obecnie niemal płaski teren. W przeszłości istniał tu zapewne szczyt przypominający płaskowyż Szczelińca Małego, widoczny na drugim planie. Jego pozostałością są tylko pojedyncze bloki piaskowca.

Szukając odpowiedzi na jedno z pytań zaliczających zdobycie skrzynki musimy przyjrzeć się skale, czy widoczne bloki piaskowca zbudowane są z materiału występującego w podłożu?

Jeśli tak – mamy do czynienia z formami skałkowymi, jak w przypadku skalnych baszt i grzybów, jeśli nie – z luźnymi blokami, a więc formami takimi, jak Popielny Kamień czy zgrupowanie Skałek Łężyckich.

Pozycja oglądanych bloków jest podobna do tych tworzących Skałki Łężyckie. Zalegają one bowiem na drobnoziarnistym kompleksie iłowców wapnistych (margli) i nie są w żaden sposób powiązane z podłożem. Tworzywo, z którego są zbudowane, czyli piaskowiec kwarcowy (tzw. górny piaskowiec ciosowy) odpowiada temu, które buduje najwyższe partie otaczających Pustelnika wzniesień – Szczelińca Małego i Skalniaka. Zasadniczy problem polega na tym, że interesujące nas bloki są około 50 metrów poniżej współczesnego poziomu występowania płyty tego piaskowca (zaczyna się ono od wysokości około 830 m n.p.m.). Ponadto nie leżą one poziomo, w sposób typowy dla płytowej budowy Gór Stołowych, ale są znacznie odchylone od swojego oryginalnego położenia Skąd się w takim razie wzięły w tym miejscu?

zdj. Hipotezy objaśniające genezę bloków skalnych na Pustelniku. Rysunek górny przedstawia sytuację dzisiejszą.

Hipotezy

W Górach Stołowych i innych obszarach, w których najwyższym odcinkiem stoku jest ściana skalna, powszechnie przyjmuje się, że obrywanie i odpadanie to główne procesy dostarczające bloki skalne na stok poniżej. W różnych pasmach górskich na świecie udowodniono, że bloki skalne mogą przemieszczać się na duże odległości poprzez bardzo powolne pełznięcie w dół stoku pod wpływem własnego ciężaru. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że przedstawiony scenariusz mógłby w zadowalający sposób tłumaczyć genezę bloków na Pustelniku. Wariant taki zakłada, że bloki zdołały przemieścić się spod ścian skalnych Szczelińca Małego i Skalniaka do miejsca, w którym je dzisiaj obserwujemy, potrzebując na to wiele czasu. Niestety, hipoteza taka ma zbyt wiele słabych stron. Przede wszystkim, po obu stronach Pustelnika, czyli u stóp Szczelińca Małego i Skalniaka, znajdują się płytkie obniżenia, które wymuszałyby wędrówkę bloków skalnych pod górę, wbrew sile grawitacji, co z punktu widzenia praw fizyki nie jest możliwe. Co więcej, jeżeli taka hipoteza byłaby prawdziwa, to oprócz widocznych dzisiaj ogromnych bloków powinniśmy widzieć też mniejsze rozmiarem głazy oraz gruz. Z racji swojego mniejszego ciężaru powinny one były przemieścić się na drodze pełzania przynajmniej na taką samą odległość, co bloki. Inny scenariusz zakłada, że bloki odspoiły się od ściany skalnej i powoli wędrowały w dół stoku, ale zasięg płaskowyżów Szczelińca Małego i Skalniaka był w przeszłości znacznie większy. Cofanie stoków tych płaskowyżów sprawiło, że odległość pomiędzy blokami na Pustelniku a ścianami skalnymi otaczających wzniesień wynosi dzisiaj około 500 m. Problem w tym, że wraz z przemieszczaniem się od Pustelnika w stronę ścian skalnych Szczelińca Małego i Skalniaka bloków powinno być coraz więcej. Tymczasem na bardzo długim odcinku – 300 m w kierunku Szczelińca Małego – bloków nie ma w ogóle! Ta znaczna przerwa pomiędzy pokrywą blokową na stokach obu płaskowyżów a izolowanymi blokami na Pustelniku podpowiada, że należy szukać innego rozwiązania.

Relikty odległej przeszłości

Pozostaje jeszcze jedna możliwość wytłumaczenia dziwnej sytuacji. Według niej, w miejscu dzisiejszego garbu Pustelnika istniał płaskowyż, który wyglądem przypominał wzniesienia Szczelińca Małego i Skalniaka. Mógł także tworzyć pomiędzy nimi połączenie, swoistą „szyję”. Na skutek mniejszej odporności skał lub z powodu podcinania stoków przez źródliskowe odcinki potoków Židovka (od północnego zachodu) i Czerwona Woda (od południowego wschodu) doszło do całkowitego zniszczenia góry, która istniała w tym miejscu. Bloki, które dziś obserwujemy, są zatem pozostałościami zwartej płyty piaskowca, która niegdyś istniała w tym miejscu. Są więc świadectwem istnienia góry, której już nie ma. Obniżona pozycja bloków związana jest ze zniszczeniem także miękkich, mało odpornych iłowców wapnistych. Przedstawiona hipoteza jest oczywiście tylko jedną z możliwości, niemniej w świetle obecnej wiedzy wydaje się być najbardziej prawdopodobna. Podobnie zresztą próbuje się tłumaczyć powstanie Skałek Łężyckich.

Jak tam dotrzeć?

Do bloków skalnych na Pustelniku możemy dojść zielonym szlakiem z Pasterki lub z Karłowa. Dotarcie nie zajmie nam wiele czasu – około 20 minut (1,5 km) z Karłowa i 25 minut z Pasterki (1,5 km). Od kilku lat, dzięki stanowisku geoturystycznemu z tablicą informacyjną, bloki skalne możemy podziwiać będąc w ich bezpośrednim pobliżu.

Zadania:

1. Jak czy skały znajdujące się na łące zbudowane są z drobnoziarnistych struktur, czy może przypominają bardziej zbitą strukturę?

2. Co zaprzecza hipotezie, że skały znajdujące się na łące mogą być obrywami masywu Szczelińca lub Skalniaka?

3. Która z hipotez jest dla ciebie najbardziej prawdopodobna jeżeli chodzi o rozmieszczenie skał?

4.Zrób zdjęcie swojego odbiornika GPS (lub swoje) i załącz je do logu.

Nie musisz czekać na weryfikację. Od razu po wysłaniu odpowiedzi możesz zalogować znalezienie :)

Miłej zabawy!

Źródło: Przewodnik geomorfologiczno-turystyczny – kraina zrodzona z morza Filip Duszyński, Piotr Migoń, Marek Kasprzak