ierwszymi umocnieniami w Bartoszycach były wały pruskiego grodu w zakolu Łyny. W czasach pruskich znajdował się tu gród plemienia Bartów, którzy zamieszkiwali historyczną krainę Barcji. Po nieudanych pierwszych próbach chrystianizacyjnych prowadzonych przez Polskę do Prus sprowadzono Krzyżaków. Zakon dokonał podboju Barcji i wykorzystując umocnienia oraz strategiczne położenie dawnego grodziska Bartów wzniósł na jego miejscu w 1240, jedną z pierwszych na terytorium Prus, drewniano-ziemną strażnicę. Twierdzę wybudowano na Wzgórzu Zamkowym na lewym brzegu Łyny i nadano jej nazwę Bartenstein - kamień, skała a w przenośni gród warowny w Barcji.

Podczas powstania przeciwko panowaniu Krzyżaków, warownia została zdobyta przez Prusów w 1264 roku, a po jego odbiciu i ponownym przejęciu przez Krzyżaków spłonął w 1273. Następnie został odbudowany i posiadał już elementy murowane, a we wnętrzach urzędował Prokurator krzyżacki administracyjnie podległy komturowi z Bałgi.

Szybki rozwój osiedli wokół zamku i w efekcie wykształcenie się organizmu miejskiego doprowadziły w 1326 do nadania osadzie przez Dietricha von Altenburg przywileju lokacyjnego. Lokował on miasto na lewym brzegu rzeki, w pobliżu zamku, nadając mu nazwę Rosenthal – co tłumaczy się jako Dolina Róż. Jednak 6 lat później, 17 lutego 1332, Wielki Mistrz Zakonu Luther von Braunschweig przeniósł lokację miasta na prawy brzeg Łyny i nadał mu funkcjonującą wcześniej nazwę Bartenstein.

Miasto, u swego zarania, było otoczone, tak jak wszystkie średniowieczne miasta, murami, lecz nie było ono w swym wnętrzu zbyt pojemne i wkrótce, wokół murów, powstały przedmieścia, narażone na plądrowanie i zniszczenia. Po bitwie pod Grunwaldem w 1410 r. dla większego bezpieczeństwa podwyższono mury.

„Chorągwie pod Grunwaldem”

Przez kolejny okres bartoszycki zamek nie odgrywał istotniejszej roli ani w strukturze państwa krzyżackiego, ani w obrębie komturii. Może o tym świadczyć zachowany spis inwentarza zamkowego z 1412, według którego artyleria zamkowa liczyła 4 działa.

Mieszczanie Bartoszyc w 1440 przystąpili do anty-krzyżackiego Związku Pruskiego co podzieliło społeczeństwo miasta. Po 6 latach wystąpiono ze Związku Pruskiego, co jednak nie zahamowało niepokojów, czego efektem był ponowny bunt mieszczan przeciwko Krzyżakom w 1454 roku. W lutym tegoż roku mieszczanie zniszczyli doszczętnie zamek.

Zamek w Bartoszycach na sztychu z XVI wieku

Zamek i miasto w końcu XVII wieku według Christopha Johanna Hartknocha, rysunek z 1684 roku

Zamku w pierwotnej postaci już nigdy nie odbudowano. Przyjmuje się, iż ruiny i fundamenty zamku przetrwały kilka wieków jako własność książąt pruskich. W późniejszym czasie, prawdopodobnie z ich wykorzystaniem wybudowano tu siedzibę starostów książęcych. Natomiast w 1902 na fali ogólnego i gwałtownego rozwoju miasta przeniesiono do Bartoszyc siedzibę powiatu frydlandzko-bartoszyckiego, a w okazałym, wzniesionym na fundamentach zamku budynku umiejscowiono siedzibę starostwa powiatowego. Budynek ten doszczętnie spłonął w 1945 pod koniec działań wojennych.

Budynek starostwa na początku XX wieku

Budynku nigdy nie odbudowano i nie pojawiały się takie plany.

Obecnie na terenie Wzgórza Zamkowego znajduje się zalesiony park, a u jego podnóża rekreacyjny Park Elizabeth. Fundamenty zamku są całkowicie zasłonięte, jednak możliwości techniczne pozwalają na ich odsłonięcie. Do niedawna nie prowadzono także żadnych prac archeologicznych na terenie zamku. Niemniej jednak „Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Bartoszyce na lata 2007-2013” zakłada projekt Odtworzenie zabytków średniowiecznej architektury. W jego ramach zakłada się odsłonięcie i częściową rekonstrukcję zarysu fundamentów zamku na Wzgórzu Zamkowym wraz z murami obronnymi.

ZADANIE:

Aby odnaleźć położenie skrzynki, należy rozwiązać proste zadanie: