Kwidzyńska Kolej Dojazdowa to niecałe sto lat historii Kwidzyna i okolic, historii która miała swoje wzloty i upadki tak, aby na koniec zaliczyć bolesny i nieodwracalny upadek. Skrzynka ta zlokalizowana jest w samym sercu kwidzyńskiej wąskotorówki. To na Marezie zlokalizowany był główny dworzec Kwidzyńskiej Kolei Dojazdowej, który jako jeden z niewielu zabytków na trasie, który możemy podziwiać do dnia dzisiejszego. W jego okolicy w 2002 roku postawiono wyrzeźbionego zwiadowcę oraz oryginalne szyny dawnej wąskotorówki na pamiątkę tego co było. Chcesz więcej? Zapraszam zatem na wycieczkę rowerową śladem dawnej kwidzyńskiej wąskotorówki, przed Tobą wspaniałe widoki i łyk ciekawej lokalnej historii, wsiadaj na rower i w drogę...

Dla ciekawych i lubiących historię polecam poniższy tekst autorstwa Piotra Klawczyńskiego:

"Historia kolejki wąskotorowej na Dolnym Powiślu rozpoczęła się w 1896 roku staraniem Wschodnio Pruskiego Towarzystwa Kolei Żelaznych. Pierwsza linia tej kolei została uruchomiona 28 stycznia 1901roku. Główną stację z zapleczem wybudowano w Marezie - przedmieściu Kwidzyna. Stąd biegło też połączenie do stacji normalnotorowej Kwidzyn. A ponieważ na odcinku 3,4 km pokonywano różnicę poziomów około 50 metrów, ze względu na bezpieczeństwo, nie uruchomiono ruchu osobowego między obiema stacjami.

Pozostałe linie wychodziły: jedna w kierunku południowym z Marezy do Rusinowa 20,5 km, druga w kierunku północnym z Marezy przez Janowo i dalej przeprawą promem parowym przez Wisłę do miejscowości Wielkie Walichnowy o długości ok. 30 km. Tam kolejka łączyła się z siecią kolei cukrowni Pelplin. Po zakończeniu pierwszej wojny światowej i plebiscycie w 1920 roku, na terytorium Polski znalazło się: po prawej stronie Wisły – odgałęzienie do portu w Korzeniewie, odcinek od Małej Pastwy do przeprawy promowej, a po lewej stronie Wisły odcinek Gniew – Wielkie Walichnowy o długości 17,5 km. W tej sytuacji ani Niemcy, ani PKP nie eksploatowały tych lini, natomiast PKP wydzierżawiła odcinek Gniew – Wielkie Walichnowy cukrowni Pelplin. Ostateczne odcinek ten cukrownia przejęła od PKP w 1952 roku. Na terytorium Niemiec ze względu na duże plantacje buraka cukrowego w 1922 roku dobudowano odcinek z Małej Pastwy do Gurcza o długości 3,5 km, ponadto istniało połączenie towarowe z Gurcza do Kramarów. W roku 1911 cała sieć kolejki liczyła ze wszystkimi odgałęzieniami 59,8km. W 1924 roku połączono wąskimi torami stację Mareza z gazownią i elektrownią co przyczyniło się do zwiększenia zysków z przewozu towarów. Kolejka w tamtym czasie transportowała znaczne ilości płodów rolnych szczególnie do otwartej w 1836 roku i pracującej z przerwami do 1917 roku cukrowni w Kwidzynie. W 1938 roku sieć kolei liczyła 37,4 km. W okresie tym przewożono rocznie 102791 pasażerów, oraz 27396 ton towarów. Wtedy też kolejkę obsługiwało 39 pracowników, 5 parowozów, 5 wagonów pasażerskich, 2 wagony bagażowe i 75 wagonów towarowych. Czas przejazdu w 1941 roku wynosił z Marezy do Gurcza 45 min (13,6 km), z Marezy do Rusinowa 65 min (20,5 km).

Po przejęciu kolejki przez Polskie władze w maju 1945 roku pan Jan Szymański, późniejszy zawiadowca parowozowni przystąpił do prac związanych z doprowadzeniem do stanu używalności taboru kolejowego oraz infrastruktury i wznowienie kursowania pociągów. Od tego czasu datuje się działalność Kwidzyńskiej Powiatowej Kolei Dojazdowej, którą z dniem 1.10.1945 roku przejmuje DOKP – Gdańsk, podpisując z pracownikami umowę o pracę z PKP. Pierwszymi pracownikami na kolejce są rzemieślnicy Luckner Józef, Grutowski Franciszek, kierownicy pociągów Józef Piernicki, Jan Kultys, Wincenty Szostak oraz maszyniści Rumiński, Kalinowski, Okrasa, Matusiak. W tym czasie dyżurnymi ruchu byli Stanisław Słomiński, Emilia Tosik, Tadeusz Ryszewski. Ogólne kierownictwo z ramienia Starosty nad koleją na Marezie sprawował inż. Tatarski, natomiast zawiadowcą stacji Mareza był Franciszek Zielinski. W 1954 roku Kwidzyńska Kolej Dojazdowa posiadała w ilostanie inwentarzowym 3 parowozy, 6 wagonów osobowych, 4 wagony towarowo-osobowe, 2 wagony bagażowe oraz 88 wagonów towarowych, w których było 25 wagonów krytych, 60 węglarek i 3 wagony towarowe inne. Średni dzienny przebieg dla taboru wynosił: - wagony osobowe - 68,3km; wagony bagażowe - 71,5km; wagony towarowe - 5,5km; parowozy - 58,5 km

Wielkość przewozów w 1954 roku wyniosła 237021 pasażerów. Przeciętna ilość pasażerów w pociągu wynosiła 49 osób. Nasilenie przewozów było równomierne poza miesiącami letnimi, lipcem i sierpniem kiedy nie dojeżdżała młodzież do szkół. Przewozy towarowe wahały się w zależności od pory roku i wynosiły 1,9% w miesiącu lutym do 25,7% w miesiącu listopadzie rocznych przewozów towarowych. Ogólny tonaż przewozów wyniósł 27.788 ton. Z ogólnej ilości ton ładunków, węgiel stanowił 11,8%, nawozy sztuczne 4,1%, zboże 6,8%, ziemniaki 4,8%, buraki cukrowe 50%,oraz inne płody rolne 12%. Średnia odległość przewozów towarowych wyniosła 15,2 km. Lecz niestety już w latach 50 – tych przewóz towarów zaczynał przybierać tendencje spadkową, w przypadku nadań własnych na Kolei Kwidzyńskiej:

1952 roku - 23400 ton

1953 roku - 19000 ton

1954 roku - 17950 ton

Dla porównania koszty przewozów towarów na Kwidzyńskiej Kolei Dojazdowej były wyższe niż na innych kolejach wąskotorowych i wynosiły:

Kolej Kwidzyńska 0,95 zł za 1 km średnia odległość przewozu 15,2 km.

Kolej Gdańska 0,76 zł za 1 km średnia odległość przewozu 22,0 km.

Kolej Bydgoska 0,71 zł za 1 km średnia odległość przewozu 25,0 km.

W ciągu całego 1954 roku zużyto do parowozów 472,3 tony węgla. W 1961 roku wprowadzono do eksploatacji wagon motorowy i tak 1966 roku na inwentarzu był już tylko 1 parowóz i 3 spalinowe pojazdy trakcyjne. W 1968 już tylko wagony motorowe i spalinowe lokomotywy obsługiwały ruch pociągów na Marezie. Obieg wagonu motorowego wynosił dziennie 167 km, lokomotywy spalinowej 67 km dziennie. Zmniejszenie przewozów jednak było już coraz bardziej widoczne gdyż z dniem 1.10.1965 roku powołano Wojewódzką Spółdzielnie Transportu Wiejskiego, której zadaniem było przewozić masę towarową przeznaczoną dla Gminnych Spółdzielni Samopomoc Chłopska transportem samochodowym. W 1976 roku Cukrownia w Malborku zaniechała przewozu buraków cukrowych i wysłodków Koleją Dojazdową. Zbudowano punkty odbioru buraków cukrowych i przewożono je transportem samochodowym. Od 1980 roku PKS zwiększył kursowanie autobusów do Rusinowa i Gurcza, rozkład jazdy często pokrywał się z kursami pociągów wąskotorowych. Zły stan mostów i wiaduktu wybudowanych 1906 roku na odcinku Kwidzyn – Mareza oraz wysokie koszty naprawy ok. 100 mln ówczesnych złotych i zmniejszone przewozy towarowo-osobowe (w 1984 roku przewieziono 150.000 podróżnych i 4000 ton towarów) spowodowało, że z roku na rok coraz bardziej pogarszała się sytuacja Kolei Kwidzyńskiej. Tak decyzją Ministra Komunikacji dzień 31 grudnia 1985 roku był ostatnim dniem kursowania Kwidzyńskiej Kolei Dojazdowej. Na stanie lokomotywowni Mareza w tym dniu znajdowały się Lokomotywy Lyd1 - 215 i 310 oraz wagon motorowy MBd 1- 134 . Nastąpiła rozbiórka odcinka od Gurcza do Marezy, a następnie od Rusinowa do Marezy. Nastąpił wywóz taboru i szyn do Lisewa, Nowego Dworu Gdańskiego, na kolejkę wojskową na Helu (tylko szyny) oraz do Szwecji na budowę kolejki parkowej. Ostatnie jazdy pociągu rozbiórkowego odbyły się 7 i 8 marca 1989 roku. Rozbiórkę stacji Mareza zakończono w kwietniu 1989 roku.

Na dzień dzisiejszy możemy w niedzielne popołudnie odbyć pieszą wycieczkę po dawnym nasypie, okazałych mostach i wiadukcie, przeciskających się pomiędzy budynkami ulicy Drzymały, odcinka Kwidzyn - Mareza oraz obejrzeć jeden z piękniejszych dworców kolejek wąskotorowych w Polsce - na Marezie."

SKRZYNKA: Mikrus magnetyk na kordach szukaj na torowisku.

Skrzynka umieszczona przy współpracy z Gminnym Ośrodkiem Kultury w Kwidzynie.