Albania posiada drugie po Rumunii co do wielkości złoża ropy naftowej na Bałkanach i największe lądowe zasoby tego surowca w całej Europie. Dlaczego zatem ceny paliw w tym kraju należą do najwyższych na kontynencie? W momencie zakładania skrzynki diesel droższy był tylko Norwegii i Szwajcarii (auta napędzane benzyną są tu mało popularne). Zadaj to pytanie w przydrożnej kawiarni, a stanie się przyczynkiem do długiej i ożywionej dyskusji, ty zaś zyskasz +10 do sympatii. 

***

Gdyby nie Polak, prof. Stanisław Zuber albański sektor naftowy prawdopodobnie w ogóle by nie istniał. Stanisław był synem geologa, odkrywcy złóż ropy naftowej, m.in. wenezuelskich - największych na świecie - i kaukaskich w okolicy Baku oraz źródeł mineralnych w Krynicy, noszących odtąd imię swojego odkrywcy: „Zuber”. Stanisław poszedł w ślady ojca, poszukiwał ropy na Kaukazie, był pionierem w zastosowaniu fotografii do badań geologicznych, prowadził badania na Bliskim Wschodzie, we Włoszech i Bałkanach. W 1927 r. został głównym geologiem włoskiego koncernu wydobywczego AIPA, a po 1935 na stałe osiadł w Albanii. Pozostał tam w czasie II Wojny Światowej, w czasie okupacji włoskiej i niemieckiej oraz po odzyskaniu niepodległości. Opracował m.in. mapy Albanii: tektoniczną, geologiczną i minerałów. Wyznaczył dwa największe i eksploatowane do dziś pola naftowe w Albanii: Kuczowa (Kuçova) i Patos-Marinza. W Kuczowie utworzył wg własnego projektu Muzeum Geologii.

Przez pierwsze dwa powojenne lata kontynuował prace w komunistycznej Albanii chociaż rozważał powrót do Polski, otrzymał bowiem ofertę objęcia katedry na krakowskiej Akademii Górniczej. W '46 przedłożył Ministerstwie Gospodarki raport na temat złóż rud metali i wyznaczył lokalizację kopalń, które zostały następnie uruchomione. W czerwcu '47 został aresztowany na fali nagonki na intelektualistów zwłaszcza wykształconych za granicą i utrzymujących kontakty z cudzoziemcami. Oskarżony został o szpiegostwo na rzecz mocarstw zachodnich, uczestnictwo w spisku i sabotaż. Jednym z zarzutów byłą rzekoma chęć ukrycia albańskich złóż złota. Zeznał, że kraj takie posiada ale ich wydobycie jest nieuzasadnione ekonomicznie. Jego i tak trudna sytuacja pogorszyła się zupełnie, gdy żona, Włoszka Matylda Gianpietro została oficjalnie oskarżona o kolaborację z hitlerowcami. Pośmiertnie, zginęła bowiem w 1943 podczas alianckiego nalotu. Profesor został zamordowany w celi przez strażnika w październiku 1947 r. Bez procesu, bez wyroku.

Los Stanisława Zubera pozostawał nieznany aż do lat '90, a okoliczności śmierci ujawnione zostały po upadku komunistów przez współwięźnia, poetę Petro Marko. Przez 50 lat wszelkie wzmianki o profesorze i jego dorobku były w Albanii zakazane, cały jego dorobek, notatki, mapy i inne materiały znalezione w mieszkaniu zostały zniszczone. Podobny los spotkał kolekcję zgromadzoną w kuczowskiem muzeum, sam budynek został zamieniony na lokal rozrywkowy. Istnieją przesłanki, że część prac została wywieziona z kraju przez jugosłowiańskich i sowieckich naukowców zanim Hodża zerwał współpracę z tymi krajami.

W 1992 r. Stanisław Zuber pośmiertnie został odznaczony albańskim medalem „Męczennikowi za Demokrację” („Martir i Demokracisë”). W Kuczowej znajduje się ulica i pomnik profesora. Jego imię nosi również ulica w stolicy. Traf chciał że więzienie, w którym zamordowano profesora znajduje się nieopodal Ambasady RP w Tiranie, niemal za rogiem.

Przy ambasadzie odnaleźć można jeszcze jeden polonik - tablicę poświęconą Tadeuszowi Mazowieckiemu (waypoint).

Skrzynka

Magnetyczny mikrus schowany tradycyjnie na kordach w zaułku w pobliżu więzienia, widać stąd gmach i tablicę.

Reaktywacja

Jeśli skrzynka potrzebuje serwisu lub reaktywacji, to bardzo proszę w miarę możliwości o ich dokonanie.
Z góry bardzo dziękuję.

***

Nasza relacja z pobytu w Albanii na blogu „Pyry po szyczuańsku” oraz na Instagramie. Zapraszam!

***