Dzisiaj Wieniawa jest dzielnicą Lublina, dość zaniedbaną, choć powoli zabudowywaną biurowcami. Ale jej historia jest znacznie dłuższa i ciekawsza.

Przez wieki była miastem prywatnym założonym przy samej granicy Lublina. Prawa miejskie otrzymała na przełomie XVI i XVII wieku. Od początku jednak pozostawała w cieniu swojego sąsiada, do którego ostatecznie została wcielona w 1916.

Długo nie było tu zabudowy murowanej, a jedyną budowlą sakralną była synagoga. Większość mieszkańców stanowili ubodzy Żydzi.Samej Wieniawie poświęcę w przyszłości pewnie serię skrzynek lub jakiegoś multaka, a dzisiaj chciałem zaprosić Was do odwiedzenie jednego, szczególnego miejsca. Zapomnianego kirkutu znajdującego się obecnie prawie w centrum Lublina.

Kirkut istniał już przed 1775 rokiem. Zgodnie ze źródłami kartograficznymi z końca XVIII i XIX w. kirkut znajdował się na wschód od wieniawskiego rynku i rozciągał do brzegu Wielkiego Stawu. W XIX w. cmentarz powiększał się by osiągnąć swoja ostateczną powierzchnię i przybrać charakterystyczny kształt – dwa czworoboki stykające się ze sobą wierzchołkami.
O jego wyglądzie wiemy bardzo mało. Majer Bałaban, który odwiedził Wieniawę w 1919 r., jedynie wzmiankuje „cmentarz ze swoimi zwykłymi, białymi nagrobkami”.

Kirkut został zlikwidowany przez Niemców (a nie mitycznych nazistów) w 1940 roku, współdzieląc los całej dzielnicy żydowskiej. Zatarciu uległ jej dawny układ przestrzenny. Zniknął rynek i cała zabudowa drewniana. Nagrobki posłużyły do utwardzania nawierzchni ulic oraz podwórek posesji.W miejscu gdzie stała wcześniej wieniawska synagoga, Niemcy wybudowali stadion sportowy, który po wojnie i rozbudowie stał się stadionem Lublinianki. Niektóry podają, że część kirkutu znajduje się obecnie pod terenem obecnego stadionu , inni twierdzą, że stadion jednak"omija" kirkut. Jaka jest prawda, tego nie wiem. Szczegółowy plan kirkutu wraz z jego potencjalnym nałożeniem się na stadion znajduje się  tutaj.

23 lipca 2001 r. w wyniku procesu restytucji właścicielem działki cmentarnej o powierzchni 0,6942 ha została Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie. Niestety, teren cmentarza jest dość zaniedbany (o czym dalej), a jedynym przejawem dbania o kirkut było postawienie w 2009  pomnika z inskrypcją upamiętniającą wieniawską gminę żydowską i jej cmentarz. Na pomniku, przypominającym kształtem macewę widnieje napis:

"Wieniawa. Prywatne miasteczko założone na przełomie XVI i XVII wieku. W większości zamieszkałe przez Żydów. W 1916 roku włączone do Lublina. W 1940 roku Niemcy przesiedlili ludność żydowską do lubelskiego getta, w większości wymordowaną w obozie w Bełżcu.
Cmentarz żydowski został założony w XVIII wieku. Część jego powierzchni zajęto pod stadion. Niech dusze tu pochowanych mają udział w życiu wiecznym.
Gmina wyznaniowa żydowska Warszawa-Lublin. Rok 5769 (2009)".

Więcej o kirkucie znajduje się tutaj.

Więcej o Wieniawie (aczkolwiek polecam czytanie ze sporą dawką sceptycyzmu): tutaj