Nazwa
Kurzelów wywodzi się od imienia właściciela miejscowości – Kurzela.
Prawdopodobnie tuż po śmierci Władysława Hermana stanął tutaj gród
obronny, ufundowany przez stronnika Zbigniewa, Gallusa
Kurzela. W trakcie walk Zbigniewa z bratem Bolesławem Krzywoustym i
zwycięstwie tego drugiego, gród ten został całkowicie zniszczony zimą
1108 roku.
W
1136 roku powstała w Kurzelowie parafia i być może już od tego momentu
miejscowość weszła w skład dóbr arcybiskupów gnieźnieńskich. Erekcji
parafii dokonał papież Innocenty II na prośbę arcybiskupa
gnieźnieńskiego Jakuba ze Żnina. Arcybiskup Jakub Świnka w 1285 roku
nadał osadzie prawa miejskie średzkie.
Kilka
lat wcześniej, na przełomie 1259/1260 roku, Kurzelów został
prawdopodobnie zniszczony przez Tatarów. W tym okresie miasto szybko się
rozwijało, do czego przyczyniły się wspomniane już prawa miejskie, a
także położenie na bardzo ważnym szlaku komunikacyjnym, biegnącym z
Krakowa przez Miechów, Secemin do Przedborza i Piotrkowa Trybunalskiego.
O rozwój Kurzelowa dbali sami arcybiskupi gnieźnieńscy. To dzięki nim,
pod koniec XII lub na początku XIII wieku, przy drewnianym kościele pod
wezwaniem św. Wojciecha erygowano kolegiatę, a w 1306 roku utworzono
tutaj siedzibę archidiakonatu, która obejmowała 72 parafie.
Arcybiskup
Jarosław Bogoria Skotnicki wybudował w Kurzelowie, w latach 1342-1360,
nową, murowaną kolegiatę, pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi
Panny. Starszy, drewniany kościół, istniał tutaj o wiele wcześniej i
został rozebrany dopiero w XVIII wieku. W 1369
roku ten sam arcybiskup ufundował szkołę kolegiacką, która później
wydała wielu znanych Polaków, tj.: Jan Muszyński (Musceniusz), Stanisław
Jakobczyk (Jakobejus), Maciej Kwaśniewicz, Paweł Herka, Marcin Barszcz i
Jan Brożek.
W
latach 1382-89 przebywał dość często w Kurzelowie arcybiskup Bodzanta,
który rozsyłał stąd swe rozporządzenia po całej Polsce. W 1425 roku
zebrali się tutaj na synodzie biskupi polscy. Kurzelów przeżywał swój
rozkwit w wieku XVI i w połowie XVII wieku, kiedy to otrzymał wiele
przywilejów z rąk Zygmunta Jagiellończyka i Stefana Batorego. Handlowano
tutaj żelazem. Czynna była łaźnia publiczna, istniał szpital oraz
przytułek dla starców i bezdomnych.
http://www.kurzelow.rejestartor.info/index.php?option=com_content&view=article&id=94&Itemid=685