Podczas pieszych i rowerowych wędrówek po terenach, na których podczas II wojny światowej Niemcy założyli wielki poligon ćwiczebny Werhmachtu napotkałem ślady po nasypach kolejowych. Postanowiłem zbadać przebieg trasy kolei, która tutaj funkcjonowała oraz jej historię. W trakcie „badawczych prac” pozyskałem informacje, że w lasach Poligonu „Południe” (Poligon jest odrębnym przedmiotem moich badań) jeździła kolej normalnotorowa obsługująca „Lager Deba” oraz kilka kolejek wąskotorowych. Przy użyciu starych map i w wyniku badań w terenie, udało mi się wytyczyć przebieg wspomnianej już kolei normalnotorowej w „Lager Deba” oraz dwóch najdłuższych kolejek wąskotorowych. Pierwsza, to kolejka wąskotorowa łącząca dwa niemieckie obozy wojskowe, „Lager Deba” i „Lager Mielec”. Wraz z budową tzw. autostrady, biegnącej równolegle do toru wąskotorowego, była jedną z większych niemieckich inwestycji na terenie Poligonu „Południe”.
Najdłuższą kolejką wąskotorową była przedwojenna kolejka leśna, która biegła ze środka lasu w pobliżu nieistniejącej już Leśniczówki Budy Tuszowskie do tartaku w Chorzelowie. W nieustalonych przeze mnie latach, trasa kolejki została wydłużona do składu drewna na stacji Dęba-Rozalin oraz częściowo zmieniona. Widać to na mapie z 1953 roku. Zmianę szlaku kolejki zrealizowano poprzez częściowe wykorzystanie pozostałości po kolejce łączącej Lager Deba-Lager Mielec. W tym celu przekuto prześwit kolejki wojennej z 600 mm na potrzebne 750 mm. Kolejka wąskotorowa Dęba-Chorzelów została wybudowana jako kolejka leśna. Rok budowy nie jest mi znany. Znalazłem ją na mapie WIG z 1938 roku. Ponieważ kolejką wożono drewno do tartaku w Chorzelowie, a ten funkcjonował już w 1927 roku, to wydaje się, że tory kolejki położono w tym okresie. Po przedłużeniu trasy kolejki do składu drewna przy stacji Dęba Rozalin, jej długość wynosiła około 31 km. Kolejką wożono drewno z lasu do składu drewna w Dębie oraz do tartaku w Chorzelowie. Do Dęby wożono tzw. kopalniaki (aby po przeładunku na kolej normalnotorową przetransportować je do śląskich kopalni), a do Chorzelowa drewno tartaczne. Na trasie kolejki było kilka przystanków-stacyjek, wraz z bocznicami do załadunku drewna. Poznane przeze mnie nazwy miejsc po bocznicach-stacyjkach, to: Dęba-Rozalin, Leśnictowo Budy Tuszowskie, Mikołaj, Budy Wolacze, Stryczów, Budka Pateracka, Podróżnik, Chorzelów Tartak. Prawdopodobnie do składu były podpinane wagoniki do przewozu osób. Likwidacja kolejki nastąpiła w okolicach 1969 roku.
Była to kolejka o prześwicie, czyli rozstawie torów, 750 mm. Był to najpopularniejszy standard metryczny, rozpowszechniony pod koniec XIX wieku. Taki prześwit miała większość kolei wąskotorowych na terenie Polski i Niemiec. Przypomnę, że kolej o prześwicie 1435 mm, w większości krajów europejskich określa się jako kolej normalnotorową. Kolej wąskotorowa leśna charakteryzowała się bardzo uproszczoną konstrukcją. Była budowana zwykle przy użyciu przenośnych przęseł torowych, niekiedy kładzionych wprost na ziemi. Cechował ją bardzo niski koszt i krótki czas budowy. Wadą była bardzo niska zdolność przewozowa, ze względu na konieczność zachowania nacisku na osie nie przekraczającego 4-5 ton i niska trwałość toru. Tego typu kolejki leśne stosowano głównie w II połowie XIX w. i I połowie XX w.

Przygotowuję projekt „okeszowania” całej trasy kolejki Dęba-Chorzelów. Skrzynka przy Kapliczce Świętego Mikołaja jest pierwszą skrzynką związaną z tym projektem. Bardzo ciekawa kapliczka znajduje się na około 10,5 kilometrze kolejki, licząc od stacji Dęba. W środku lasu można zobaczyć drewnianą figurę ulubionego przez wszystkich Świętego Mikołaja. W tych okolicach była Leśniczówka. Miejscowi nazywali ją Leśniczówka u Mikołaja. Znajdowała się tu jedna z bocznic kolejki wąskotorowej. Przy kapliczce są dwie ławeczki dla strudzonych wędrowców. Na podstawie figury jest wyryty rok jej postawienia. Proszę o zapisanie tego roku, ponieważ będzie potrzebny do zalogowania skrzynki !!!

Przygotowuję również "projekt skrzynkowy" dla wspomnianej kolejki wąskotorowej Lager Deba-Lager Mielec oraz trasy kolei normalnotorowej wraz z innymi ciekawymi obiektami w Lager Deba. Proszę o cierpliwość. Ja też czekam na ciepłe wiosenne dni. Mam informację, że projekt zakładania skrzynek przy betonowych schronach na Poligonie „Południe” realizuje kolega semenek.

Nie podaję najłatwiejszego dotarcia do Świętego Mikołaja. Wszystkie trasy wiodą przez las i wymagają od poszukiwaczy posiadanie zdolności orientacji w terenie. Na pewno przyda się dokładna mapa i kompas. Posiadacze GPS-a będą mieć łatwiej. Można pokusić się dojechać samochodem do zagospodarowanego turystycznie miejsca (wiata, ławeczki, domek z serduszkiem, miejsce na ognisko) w pobliżu dawnej Leśniczówki Budy Tuszowskie i poszukiwania Mikołaja zacząć stąd. Do Mikołaja około 2,5 km. Warunki terenowe będą zmienne, w zależności od poru roku i warunków pogodowych.
Skrzynka ukryta jest za kapliczką Świętego Mikołaja, około 2 m, na głębokości 15 cm, w środku starego pnia, ułożona na patykach, przykryta tylko liśćmi. W pojemniku logbook, ołówek, mini Święty Mikołaj i dwa krety: Kretokoparka i Ślepak.

Proszę nie zapomnieć o zapisaniu roku postawienia figury, który widnieje na jej podstawie. Suma = rok spisany z figury + [dzień miesiąca+numer miesiąca] w którym oczekujemy Mikołaja  jest hasłem do logu.

Powodzenia i wielu wrażeń!

Zainteresowanych powyżej przedstawionymi projektami proszę o kontakt.

You must be logged-in to see additional hints