Pozycja „Bielsko”

Pozycję umocnioną pod ówczesnym Bielskiem zaplanowano jako jeden z odcinków obrony Grupy Operacyjnej „Bielsko” wchodzącej w skład Armii „Kraków”. Około 10 kilometrowy odcinek fortyfikacji polowych oparty został południowym skrzydłem o masyw Klimczoka i łukiem oplatał miasto od zachodu i północy, stykając się z pobliską Pozycją „Dziedzice” skrzydłem północnym. Bielska pozycja miała bronić miasta i jego węzłów komunikacyjnych, z zadaniem zatrzymania przewidywanego natarcia przeciwnika i zmuszenia go do długotrwałych walk pozycyjnych.

Dowództwo Amii „Kraków” na wzmocnienie bielskiego odcinka przeznaczyło materiał i środki pozwalające na wzniesienie 64 schronów żelbetowych typu polowego. Prawdopodobnie liczbą tą są objęte zarówno planowane obiekty na Pozycji „Bielsko” jak i również na Pozycji „Dziedzice”.

Już na wiosnę 1939 roku miały miejsce pierwsze prace przygotowawcze. Lecz dopiero latem przystąpiono do właściwych robót fortyfikacyjnych w terenie prowadzonych aż do wybuchu wojny.

Pozycja „Bielsko” do czasu rozpoczęcia działań wojennych nie została ukończona – wzniesiono tylko 21 schronów żelbetowych. Budynki mieszkalne w pobliżu grupy schronów 17, 18, 19 przystosowano jako stanowiska rkm. Schrony połączone były systemem okopów (relikty zachowane przy obiekcie nr 2), wykonano ziemne stanowiska ogniowe. Odcinek wzmocniono najprawdopodobniej także schronami o konstrukcji drewniano-ziemnej. Przystąpiono do oczyszczania przedpola, przygotowano niewielki pola minowe, a także postawiono kilkurzędowy płot z drutu kolczastego, przez który planowano przepuścić prąd elektryczny, dostarczany przez siłownię kopalni „Silesia” z pobliskich Dziedzic. Nie wykonano między innymi planowanych na wzgórzu „Trzy Lipki” dwóch schronów na armatę przeciwpancerną oraz obiektu obserwacyjnego. Mimo to, zakres zrealizowanych prac sprawia, że jest jedną z największych polskich polowych pozycji ufortyfikowanych z 1939 roku wzmocnionych schronami żelbetowymi.

Pozycja „Bielsko” nie była atakowana przez wojska niemieckie, co spowodowane było sytuacją wojenną w południowym pasie działań Armii „Kraków”. Żelbetowe schrony – bez możliwości sprawdzenia przydatności bojowej – zostały wieczorem 2 września 1939 roku opuszczone przez polskie oddziały.

Dane techniczne, uzbrojenie i obsada

Schrony żelbetowe typu polowego bielskiej linii to niewielkie, jednokondygnacyjne i jednoizbowe obiekty, wytrzymałe na pojedyncze trafienia pociskiem kalibru 155 mm i wielokrotne kalibru 105 mm. Zgodnie z „Instrukcją Saperską” grubości ścian bocznych i czołowej powinna wynosić 120 cm, tylnej 55 cm, a grubość stropu 100 cm. Grubość ścian części bielskich obiektów wykracza poza przyjęte założenia. Zdecydowano się wzmacniać schrony poprzez pogrubienie stropów oraz najbardziej narażonych ścian. W niektórych obiektach wymiary są mniejsze od przewidywanych – dotyczy to jednak ścian tylnych.

W skład Pozycji „Bielsko” wchodzą schrony żelbetowe jedno i dwu strzelnicowe. Izby bojowe schronów dwustrzlenicowych mają powierzchnię ok. 6 m², schronów jednostrzelnicowych ok 3,5 m². Pomimo niepozornego wyglądu i niewielkich rozmiarów każdy ze schronów waży po kilkadziesiąt ton.

Strzelnice, stopniowane przeciwrykoszetowo, zapewniały poziomy kąt ostrzału 60º dla ckm „Browning” wz. 30 i 50º dla ckm wz. 08 Maxim (oba kalibru 7,92 mm o skutecznym zasięgu ok. 1200 - 2000 m). Pionowy kąt prowadzenia ognia uzależniony był od typu zastosowanej strzelnicy.

„Instrukcja Saperska” przewidywała zaopatrzenie schronu w drewniane stoły, na których ustawiano ckm – dłuższą nóżkę podstawy, dwie krótsze umieszczano we wgłębieniu pod otworem strzelnicy. Ponadto na wyposażeniu znajdowały się m.in. leżaki na karabiny, taborety, zbiornik na wodę. W przypadku niskiej temperatury ogrzewanie obiektu miało odbywać się przy pomocy pieca. Obiekty nie posiadały elektryczności, a do oświetlenia stosowano lamp naftowych oraz świec.

Wnętrze schronu przystosowane było najprawdopodobniej dla dowódcy i czterech żołnierzy (schrony dwustrzelnicowe) lub dowódcy i dwóch żołnierzy (schrony jednostrzelnicowe).

Więcej na temat Pozycji „Bielsko”. http://www.armiakrakow.fortyfikacje.pl/gl_bielsko.html

Opis i numeracja schronów na podstawie książki „Fortyfikacje z 1939 roku w Bielsku-Białej” Dominik Kasprzak, Marcin Kasprzak.