[WK] Torfowe Kule

Historia:

Torfowe Kule (kula z kaszubskiego oznacza jamę, dół) to dawne wyrobisko torfu w lesie między Fikakowem a Nowinami. Sama nazwa nigdy nie była powszechnie stosowana, znana jest raczej miejscowym, głównie zajmującym się wydobywaniem torfu, jednak widnieje na mapach i przewodnikach Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego. Jest to jedno z największych tego typu miejsc w okolicy, jednak nie jedyne. Torfowiska to unikatowe ekosystemy, w których części roślin w bagiennych, beztlenowych warunkach przekształcają się w torf, co oznacza wyłączenie się w tym cyklu zawartego w nich węgla. Torf w naturalnym, uwodnionym torfowisku może pozostać niezmieniony przez tysiąclecia, zaś roślinność torfotwórcza na powierzchni torfowiska odkładać się będzie w kolejne jego warstwy. W naszej strefie klimatycznej pokłady torfu osiągają grubość do kilku, a nawet kilkunastu metrów, a węgiel stanowi ok. 50% masy torfu. O ilości torfu zgromadzonego w lasach w okolicy Wielkiego Kacka niech świadczy tekst z pierwszej strony Dziennika Bałtyckiego z 16 grudnia 1977 roku, która informowała o otwarciu pierwszej, wschodniej jezdni Obwodnicy Trójmiasta na odcinku Chylonia – Wielki Kack: „Grunt tu torfiasty i bagnisty. (...) wzdłuż prawie całej trasy załoga budowlańców napotykała ciężką glinę o dużym stopniu wilgotności, a także wysoki poziom wód gruntowych. Łącznie wydobyto i wywieziono około 400 tysięcy metrów sześciennych torfu i mułu.”

Wysuszony torf był dla Kacan głównym paliwem i materiałem opałowym. Jak wspomina Franciszek Ellwardt wyrabianie torfu na opał było bardzociężką pracą. Wspomina, że w Wielkim Kacku palono niemal wyłącznie torfem. Używano go również w ogrodnictwie, mieszając z ziemią lub kompostem i tym samym uzyskując kwasowość gleby, która wspomagała wzrost uprawianych warzyw i kwiatów. Było go pod dostatkiem, pokłady były znaczne i głębokie. Torf był najbardziej dostępny, ponieważ węgla na Pomorzu nie było, a lasy były własnością kolejno: Kościoła, feudała i państwa, a same w sobie nierzadko były strzeżone przez straż leśną. Każda zrywka drewna wymagała specjalnego pozwolenia. Torf występował, jeśli nie na łące własnej lub sąsiada to na śródleśnych polanach. Po wykopaniu torfu na łąkach zostawały równe prostokątne dziury nazywane przez Kaszubów torfkulami. Szybko wypełniały się one wodą opadową i gruntową,wobec czego miejscowe dzieci często używały je jako baseny kąpielowe, ponieważ woda w nich była dużo cieplejsza niż w JeziorzeKackim czy morzu. Z dołówpo torfie jako „basenów” korzystano przez pierwsze 2 –3 lata od wydobycia. Później wodę pokrywała zwykle rzęsa wodna, która zielonym kożuchem osłaniała lustro torfowego wyrobiska utrudniając pływanie, a z czasem zarastały one trawami tworząc bagna.

Torf kopano już wiosną, by potem możliwe jak najdłużej, do późnej jesieni, suszyć go na słońcu i wietrze. Po wykopaniu torfu w wyrobisku torfowe bloki przywożono tzw. karami, czyli taczkami do ogrodów i przydomowych komórek zwanych szałerkami. Układano go w specjalnie konstruowane pryzmy, które umożliwiały dopływ powietrza, który przyspieszał suszenie. Do tego klocki co jakiś czas przekładano. Wielki Kack był też jednym z największych „eksporterów” torfu w okolicy. Sprzedawano go do Gdyni, ale również, w okresie kiedy w uzdrowisku Zoppot (Sopot) rozwijały się usługi balneologiczne, całymi furmankami zwożono go do sanatoriów, co stanowiło dla Kacan prominentny interes.

Wydobycie torfu widać na współczesnym filmie z Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach, jednak metody i narzędzia tam widoczne są dokładnie takie same jak te używane przed laty, również na terenie Wielkiego Kacka:

Skrzynka:

Najpierw szukasz rozmiaru normalna. Jak podejmiesz będzie mikro. Zostaw wszystko tak jak znalazłeś. Szczególnie proszę o umieszczenie mikro kesza na samym dole.