HISTORIA SZACHÓW

LEGENDA

Według legendy wynalazcą szachów był mędrzec Ben Daher, żyjący ok. 1000 roku p.n.e. Król Balhib w nagrodę pozwolił mu wybrać sobie wynagrodzenie. Sprytny mędrzec zażyczył sobie wynagrodzenia w ziarenkach zboża, w takiej ilości ile się nagromadzi, gdy na pierwsze pole położymy jedno ziarenko, na drugie dwa, na trzecie cztery, na czwarte osiem i na każde następne podwójną liczbę ziarenek z poprzedniego pola. Król zdumiał się błahością prośby i nakazał by ją spełniono. Jakież było jego przerażenie, gdy zmartwiony skarbnik doniósł mu, że łączna ilość ziaren wynosi 18 446 744 073 709 551 615, czyli ponad 18 kwintylionów. Na zgromadzenie takiego zboża trzeba by wybudować spichlerz o wysokości 4 m, szerokości 10 m i długości aż 300 mln km. Tyle legenda.

POCHODZENIE

Historycznie za kolebkę szachów uznawane są Indie. Za najwcześniejszą formę gry zbliżonej do szachów należy uznać grę szaturanga z V wieku, która w zmienionej postaci trafiła w VI wieku do Chin i Persji. Po podboju Persji przez Arabów w VII wieku, szachy rozprzestrzeniły się na inne kraje. Do Europy dotarły już w VIII wieku, początkowo na Sycylię i Półwysep Iberyjski. Później zostały przeniesione do Włoch, Hiszpanii i Francji, a następnie do Niemiec, Anglii i Skandynawii. Do Rosji szachy trafiły bezpośrednio ze wschodu. W Polsce szachy pojawiły się w XII wieku za panowania Bolesława Krzywoustego. Umiejętność gry w szachy zyskała wysoką rangę na dworze królewskim. W herbach szlacheckich często umieszczano elementy szachowe. Wspaniałym utworem poświęconym grze w szachy jest poemat Jana Kochanowskiego „Szachy”, napisany w 1564 roku.

ROZWÓJ

W epoce Odrodzenia nastąpił „złoty okres” szachów, szczególnie w Hiszpanii i we Włoszech. Wprowadzono kilka zmian, które uatrakcyjniły grę. Hetman z najsłabszej figury, poruszającej się tylko o 1 pole na ukos – stał się najsilniejszą figurą, przemierzającą całą szachownicę we wszystkich kierunkach. Goniec zwiększył swój zasięg działania. Wprowadzono też specjalne posunięcie – roszadę, najpierw krótką, a potem również długą. Pojawiły się pierwsze analizy, opracowania i podręczniki. Ich autorami byli Gioachino Greco, Ruy Lopez i Alessandro Salvio. Pierwszy podręcznik gry w szachy według nowych zasad opracował Lucena w 1497 roku. Powstawało coraz więcej ośrodków życia szachowego, klubów i towarzystw. W połowie XVIII wieku pojawiły się dwie indywidualności, od których rozpoczął się nowy etap rozwoju teorii i praktyki szachowej. Francuz François Philidor, autor fundamentalnej "Analizy gry w szachy” i Syryjczyk Filip Stamma, problemista i autor notacji algebraicznej. W wielu krajach pojawili się nowi mistrzowie. W Anglii Howard Staunton, w Rosji Aleksander Pietrow, we Francji Louis de la Bourdonnais, w Niemczech Adolf Anderssen, w Stanach Zjednoczonych Paul Morphy.

SZACHY W POLSCE

Pierwszy polski podręcznik (nie opublikowany) opracował na początku XVIII wieku Jan Ostroróg. Dopiero w 1835 roku wydano drukiem inny polski podręcznik, którego autorem był Kazimierz Krupski. Pierwszy periodyk o tematyce szachowej nosił tytuł „Tygodnik Szachowy” i ukazywał się w latach 1898-1899. Od 1947 roku wydawany jest miesięcznik :Szachy”. Sławę międzynarodową zyskali tacy polscy szachiści jak Johannes Zukertort oraz Akiba Rubinstein. Do silnych szachistów można też zaliczyć Mieczysława Najdorfa, Ksawerego Tartakowera czy Włodzimierza Schmidta. Po drugiej wojnie światowej w Polsce ukazało się około 30 książek o tematyce szachowej.

TURNIEJE

Pierwszy międzynarodowy turniej szachowy, choć nie uznawany przez teoretyków szachowych - odbył się w 1575 roku w Madrycie, gdzie na zaproszenie króla Hiszpanii Filipa II przybyli na jego dwór mistrzowie włoscy Paolo Boi i Leonardo da Cutro by zmierzyć się z mistrzami hiszpańskimi Ruy Lopezem i Alonso Ceronem. Zwyciężył da Cutro, suto obdarowany przez Filipa II. Pierwszy oficjalny turniej szachowy według ściśle określonych zasad zorganizowano w 1851 roku w Londynie. Wzięli w nim udział czołowi szachiści Europy, a zwyciężył Adolf Anderssen. W kolejnym turnieju, rozegranym w Nowym Jorku w 1857 roku zwyciężył Paul Morphy. To był początek turniejów międzynarodowych. Przyszedł wreszcie czas na wyłonienie oficjalnego mistrza świata w szachach. W 1886 roku rozegrano pierwszy oficjalny mecz o mistrzostwo świata pomiędzy nieoficjalnym mistrzem świata, polskim szachistą Johannesem Zukertortem a Wilhelmem Steinitzem, którego zwycięzcą został Steinitz. Przez następne 100 lat zasady wyłaniania mistrza świata zmieniały się wielokrotnie. W 1924 roku powstała Międzynarodowa Federacja Szachowa. Od 1927 roku rozgrywane są mistrzostwa świata kobiet. Pierwszą mistrzynią została Vera Menchik. W drugiej połowie XX wieku można już było grać w szachy z komputerem. Słynny był zwłaszcza przegrany przez Garry Kasparowa pojedynek z komputerem IPM Deep Blue w maju 1997 roku. W czasie finałowej partii szachową stronę firmy IBM odwiedziła rekordowa ilość 22 milionów użytkowników. Dla porównania strony poświęcone Olimpiadzie w Atlancie obejrzało w ciągu 3 tygodni tylko 10 milionów osób.

GALERIA SŁAW

Najwybitniejsze postaci w historii szachów na świecie.

CIEKAWOSTKI

 1)  Najdłuższa partia turniejowa miała miejsce w Belgradzie w 1989 roku. Ivan Nikolic i Goran Arsovic zagrali partię liczącą 269 posunięć, trwała ona ponad 20 godzin i zakończyła się remisem.

2)  Najkrótsza partia turniejowa miała miejsce w Białej Cerkwi w 1984 roku i zakończyła się po trzech ruchach. 1.d4 Sf6, 2.Gg5 c6, 3.e3 Ha5+. Białe poddały partię, gdyż tracą gońca. Był to mecz Djordjevic – Kovacevic.

3)  Najdłuższy szachowy mecz korespondencyjny rozpoczęto w 1946 roku, grali ze sobą dwaj zawodnicy z Republiki Południowej Afryki Reinhart Straszacker i Hendrik Roelof van Huyssteen. Mecz liczył 112 partii a skończyła go śmierć Straszacker’a w 1999 roku. Trwał on więc nieprzerwanie 53 lata, jego wynik był remisowy.

4)  Najmłodszym zawodnikiem ,który uzyskał tytuł arcymistrza jest Sergiej Karjakin (Ukraina), zdobył on go w 2002 roku mając zaledwie 12 lat i 212 dni.

5)  Największa liczbę symultanicznych  partii na ślepo rozegrał Janosz Flesh (Węgry) w 1960 roku, grając bez patrzenia na szachownicę z 52 przeciwnikami.

6)  Największą liczbę partii turniejowych bez przegranej pod rząd osiągnął  Michaił Tal pomiędzy październikiem 1973 roku a tym samym miesiącem rok później rozegrał  94 partie w żadnej nie przegrywając.

7)  Najdłuższą serią wygranych w super-turniejach szachowych może poszczycić się Garry Kasparov, który w latach 1981-1990 odniósł zwycięstwo w 15 takich turniejach.

8)  Największą przewagę nad drugim w kolejności zawodnikiem na liście rankingowej osiągnął Bobby Fisher na liście FIDE z lipca 1972, uzyskał wówczas 2760 punktów Elo, o 125 więcej od Borysa Spasskiego.

9)  Najlepszy wynik w symultanie osiągnął w 1922 roku ówczesny Mistrz Świata José Raúl Capablanca, który grając jednocześnie ze 103 przeciwnikami wygrał 102 partie a tylko jedną zremisował.

10)  Najwyższy ranking Elo jak dotąd osiągnął w 1999 roku Garry Kasparov- 2851.

11)  Wśród kobiet ten rekord należy do węgierskiej szachistki Judit Polgar, która w 2005 roku uzyskała 2735 punktów Elo.

12)  Najwięcej hetmanów bo aż sześć pojawiło się w regularnej udokumentowanej partii turniejowej Szalanczy – Nguyen w  Budapeszcie w 2009 roku, królowe w takim komplecie rządziły szachownica przez 7 posunięć, po 10 następnych podpisano remis przez wieczny szach.

13)  Najdłużej niekwestionowanym Mistrzem Świata był niemiecki szachista Emmanuel Lasker, tytuł ten dzierżył nieprzerwanie w latach 1894-1921, wygrywając 7 meczy z pretendentami.

14)  Najstarszym szachistą ,który otrzymał za wyniki w grze tytuł arcymistrza był łotewski zawodnik Janis Klovans, który  w 1998 został arcymistrzem mając 63 lata.

15)  Najwięcej arcymistrzów bo aż 204 aktualnie posiada Rosja, Polska zajmuje w tym zestawieniu 13 miejsce z 32 zawodnikami legitymującymi się tym tytułem.

16)  Najwięcej Mistrzów Świata bo aż dziewięciu pochodziło z Rosji byli to: Aleksander Alechin, Michaił Botwinnik, Wasilij Smysłow, Michaił Tal, Tigran Petrosjan, Borys Spasski, Anatolij Karpow , Gary Kasparow oraz Władimir Kramnik.

17)  Najkrócej Mistrzem Świata był Michaił Tal zaledwie rok i pięć dni.

18)  Najsłynniejszą partią w której jedna ze stron miała wygraną ale poddała się, jest partia Von Popiel – Marco.  Monte Carlo 1902.

W tej pozycji Marco (czarne) mając ruch, poddał partię, gdyż stwierdził, że nie jest w stanie obronić gońca na d4. Jednakże po 36...Gg1!!! to białe mogą z czystym sumieniem złożyć broń.

19) Najczęściej grywanym pierwszym posunięciem jest 1.e4.

20) Najsławniejszą partią szachową wszech czasów jest partia rozegrana w 1851 roku w Londynie. Zyskała sobie miano „Nieśmiertelnej Partii”.

Zgodnie z współczesną teorią gry wiele posunięć nie jest najlepszych, czy wręcz słabych. Jednak zakończenie jest przepiękne. Tak grywano tylko w pionierskich, romantycznych czasach. Przy współczesnych partiach widzowie strasznie się nudzą. Dlatego w wielu podręcznikach przywołuje się partie rozegrane przed wieloma latami.

ZAGADKI

Obecnie w internecie można znaleźć tysiące różnych zadań szachowych. Sam miałem nie lada problem, które z nich wybrać do quizu szachowego. Zadań typu mat w 2, 3, 4, 5... ruchach jest bez liku, jedno piękniejsze od drugiego. Ale, czy spotkaliście się kiedyś z zadaniem typu mat w 168 posunięciach?

Z pozoru bez sensu, jednak po bliższym przyjrzeniu można znaleźć to jedno, jedyne rozwiązanie. Tak duża ilość ruchów jest związana z tzw. manewrami tempowymi.

1.Wh1 Ge6+ 2.Kd8 Gb3 3.Wa1+ Ga4 4.Kc8 f2 manewry tempowe... 168.Gc6x lub Wa4x.

W internecie znajdziecie wiele stron poświęconych szachom, jednak za najlepszą jest uważana strona https://pl.lichess.org/ Umożliwia ona naukę gry w szachy, trening, rozwiązywanie zadań, rozgrywanie partii, analizę, śledzenie na żywo partii rozgrywanych na całym świecie. Pomoże również w rozwiązaniu poniższego quizu, a przynajmniej zadań szachowych w nim zawartych.

QUIZ KESZOWY

Przejdźmy jednak do zagadek, które trzeba rozwiązać aby wyznaczyć kordy ukrycia kesza. Podane jawnie współrzędne wskazują tylko na budynek, w którym mieści się Łódzki Związek Szachowy. Natomiast kesz jest ukryty w miejscu dość znacznie oddalonym. Aby wyznaczyć współrzędne kesza należy najpierw rozwiązać 7 zagadek szachowych, a następnie przy pomocy specjalnego klucza rozszyfrować współrzędne docelowe. Zadania są ponumerowane literkami od A do G. Oto one:

Chciałbym zwrócić Waszą uwagę szczególnie na zadanie A, gdyż jest to prawdziwa perełka, zyskało miano „nieśmiertelnego”. Na koniec partii białe zostają tylko z królem i jednym pionem przeciwko całej potędze czarnych i tym jednym pionem dają mata. Niesamowite!

Po rozwiązaniu powyższych zadań należy wyznaczyć współrzędne kesza, które można ustalić z ogólnego wzoru:

N/E AB° CD.EFG'

Aby znaleźć liczby jakie trzeba podstawić do współrzędnej N i E, potrzebujemy specjalnego klucza deszyfrującego. Oto on:

Dla ułatwienia dodam jeszcze, że wszystkie informacje potrzebne do deszyfracji kluczem są zawarte w zapisie pierwszych ruchów, wykonywanych przez białe w poszczególnych zadaniach.

PRZYKŁAD

W kolumnach są figury i one wyznaczają współrzędną N, a w wierszach są pola i one wyznaczają współrzędną E. Gdyby pierwszym ruchem w zadaniu A było 1.Wh4, to pod W odczytujemy pierwszą wolną cyfrę, czyli 5, a obok h odczytujemy pierwszą wolną cyfrę, czyli 1. Dalej przechodzimy do zadania B. Gdyby pierwszym ruchem było 1.Gh3 to pod G odczytujemy pierwszą wolną cyfrę, czyli 1, a obok h odczytujemy kolejną cyfrę, czyli 3. Otrzymaliśmy dotychczas N 51° i E 13°. Pozostałe zadania dadzą kolejne cyfry.

Kesz ukryty jest na wyznaczonych współrzędnych, w maskowaniu leśnym. Całkiem spory pojemnik na żywność, pojemności 1,8 litra. Zawiera oczywiście logbook, kilka fantów tematycznych oraz certyfikaty dla pierwszych znalazców. Nie siliłem się na jakieś super trudne maskowanie, gdyż już sam quiz jest wystarczająco trudny.

POWODZENIA!!!