TABLICA nr 3

Jacek Janowski
ŻYD GABA

Niski, przygarbiony. Z tłumokiem na plecach. To on nauczył Remusa handlu. Symbolizuje specyfikę kaszubskiego pogranicza jako terenu, na którym współbytowało kilka nacji, kultur, religii.

Żëdzëskò bëło môłé, chłop taczi – jak to mówią – jak strãk bòbù. Jô, chtëren miôł jem lat òsmënôsce, zdrzôł jem górą jegò głowë jak chójeczka szczitã dakù. A przezëbłi mùszôł bëc srodze, bò dłudżi cnik jegò pòbiegłi béł mòdro. Zaczął sã tedë chwiądac i klepac, żebë mù sã krew rozrëchała. Tej òtwòrził swój tłómòk (a czej jem spróbòwôł, tej dzywno mie bëło, że taczi lebioda gò ùniesc mòże) i wëjął z tłómòka grónuszk. Z jinszégò òn jesc nie chcôł, bò mù jegò wiara tegò broniła.
Naszi na pùstkòwiu gò ju znelë z jôrmarków, gdze òn przedôwôł gùzë, nitczi, blewiązczi i co lëdze jinszégò na wsë pòtrzebòwelë. Na naju pùstkòwié òn mało zazérôł, bò tam lëdze so bezmała wszëtkò sami zrobic pòtrafilë.
(…) Żid pòmału wszëtkò wëdobéł ze swòjégò miecha i pòùkłôdôł na ławie przë piéckù. Kùreszce wëszła i ksążka, ò chtërny òn mówił, żebë sã kam rozpłakôł czëtającë. Tak jô ùwôżôł sobie: – Tã ksążkã lë so kùpisz. (…)
Żid, nim szedł swòją drogą, przëszedł do mie òddzãkòwac sã – jak òn mówił. Jô sedzôł prawie w chléwie na mòjim łóżkù. Òkòma Liza i Gniadi żarłë swój òbrok. A òn stanął przede mną jakno jaczé krôsniã z bôjczi, mùskôł swòjã długą brodã i rzekł:
– Remùs, më jesz rôz lepszi hańdel zrobimë, më dwaji. Tobie nie je pisóné, żebës na pùstkòwiu przë kòniach i płëgù dożdôł sã sëwi głowë. Tak mówi twòja planéta, w twòjich òczach napisónô.
Jesz wiedno mie dzywno, skąd temù biédnémù człowiekòwi takô gôdka przëszła do głowë. Bò sprôwdzëło sã na słowò, co òn mie w nen czas w stani przepòwiedzôł.
Aleksander Majkowski, Żëcé i przigòdë Remùsa, Zrzeszenie Kaszubsko- Pomorskie, Gdańsk 2012, s. 40-42.

Żydek był mały chłop, jak mówią, niby strąk bobu. Ja, który miałem osiemnaście lat, patrzyłem nad jego głową jak chojeczka ponad szczytem dachu. Musiał być bardzo zziębnięty, bo jego długi nos zabarwił się na modro. Zaczął się otrząsać i klepać po ciele, żeby mu się krew rozruszała. Potem otworzył swój tłumok (gdy spróbowałem jego ciężaru zdziwiłem się, że takie chuchro potrafi go unieść) i wyjął garnuszek. Z innego nie chciał jeść, bo mu jego wiara tego zakazywała.
Nasi ludzie na pustkowiu znali go już z jarmarków, gdzie sprzedawał guziki, nici, wstążki i co tam ludzie na wsi potrzebowali. Do naszego pustkowia mało zaglądał, bo tu ludzie sami sobie potrafili zrobić prawie wszystko.
(…) Żyd powoli wszystko wydobył ze swego miecha i poukładał na ławce przy piecu. Wreszcie wyjął i książkę, o której mówił, że czytając ją nawet kamień by się rozpłakał. Pomyślałem: „Tę książkę sobie kupisz.”(…)
Żyd, zanim poszedł swoją drogą, przyszedł do mnie pożegnać się, jak powiedział. Właśnie siedziałem w stajni na łóżku. Obok Liza i Gniady żarły obrok. On stanął przede mną, jak krasnoludek z bajki, muskał swoją długą brodę i powiedział:
- Remusie, my jeszcze kiedyś zrobimy lepszy interes, my dwaj. Tobie nie jest pisane, żebyś na pustkowiu przy koniach i pługu doczekał się siwej głowy. Tak mówi twoja planeta, w twoich oczach wypisana.
Wciąż mnie jeszcze dziwi, skąd temu biednemu człowiekowi przyszła do głowy taka myśl? Bo sprawdziło się słowo, co wówczas w stajni powiedział.

Aleksander Majkowski, Życie i przygody Remusa, tłum. Lech Bądkowski, Oficyna Czec & Wydawnictwo Region, Kartuzy - Gdynia 2009, s. 115 - 121.