Kompania handlowa było to stowarzyszenia kupców, organizowane najczęściej do prowadzenia handlu zagranicznego. Do najstarszej kompanii należała angielska kompania Merchant Adventurers, grupująca kupców eksportujących sukno; liczniejsze powstawały od 2. połowie XVI w., jak: Kompania Moskiewska, Kompania Lewantyńska, Kompania Wschodnia oraz w okresie XVII–XVIII w., gdy szczególnego znaczenia nabrały kompanie do handlu zaoceanicznego, zwłaszcza angielskie, holenderskie i francuskie; na rozwój tej formy działalności wpłynęło rozszerzanie się geograficznych horyzontów Europejczyków, poszukiwanie nowych kierunków handlu, konieczność organizowania się w większe struktury (ze względu na koszty wypraw i utrzymania odległych placówek, zabezpieczenie przed ryzykiem), dążenie grup kupców do uzyskania szczególnych przywilejów, poparcie ze strony państwa prowadzącego politykę merkantylistyczną oraz podejmowanie przez Anglię, Niderlandy i Francję rywalizacji z imperiami kolonialnymi Portugalii i Hiszpanii, a z czasem — między sobą. Początkowo kompanie handlowe tylko koordynowały działalność swych kupców, którzy prowadzili operacje handlowe samodzielnie; od XVII w. miały zwykle formę spółek akcyjnych kierowanych przez zarząd kompanii. Zazwyczaj uzyskiwały monopol na prowadzenie handlu z określonym regionem zamorskim lub handlu określonymi towarami (także niewolnikami).

Głównymi obszarami zainteresowania bardzo licznych kompanii handlowych, działających w XVII i XVIII w., stały się zwłaszcza: Azja Południowa i Południowo-Wschodnia, zachodnie wybrzeża Afryki i Ameryka; ich aktywność wykroczyła poza handlową; najsilniejsze utrzymywały floty wojenne i wojsko, toczyły wojny z konkurentami europejskimi i państwami tubylczymi; zakładały plantacje; administrowały opanowanymi terytoriami i odegrały dużą rolę w tworzeniu imperiów kolonialnych. Holenderska Kompania Wschodnioindyjska opanowała dużą część wysp Azji Południowo-Wschodniej (posiadała kapitał 5.444.200 guldenów, przeliczając na współczesną wartość kompania była warta tyle samo co dzisiejszy dochód narodowy Niemiec i Japonii razem), a angielska — Indie; w Ameryce Północnej kompanie prowadziły działalność głównie osadniczą, a Kompania Zatoki Hudsona — handlową na północy; inne kompanie handlu zaoceanicznego powstały też m.in. w Danii (Duńska Kompania Wschodnioindyjska, Duńska Kompania Zachodnioindyjska), Szwecji (Szwedzka Kompania Wschodnioindyjska) i Austrii (Kompania Ostendzka), Holenderska (Holenderska Kompania Zachodnioindyjska), Francji (Francuska Kompania Wschodnioindyjska); w późniejszym okresie w organizowaniu ekspansji kolonialnej uczestniczyła Brytyjska Kompania Południowoafrykańska; w różnym czasie kompanie handlowe traciły znaczenie: traciły monopol, przekazywały swe terytoria państwu-metropolii.

Tak też było z jedną z największych z kompani handlowych a mianowicie Brytyjską Kompanią Wschodnioindyjską, której 31 grudnia 1600 r. królowa przyznała monopol na cały handel między Przylądkiem Dobrej Nadziei a Cieśniną Magellana nowej spółce akcyjnej, której udziałowcami stali się londyńscy kupcy i arystokraci. Z czasem Kompania została poddana kontroli państwa. W ustawie o Kompanii Wschodnioindyjskiej z 1773 r. ustalono ostatecznie, że Kompanią kieruje rada pięciu osób, z których trzy nominuje Parlament, dwie zaś akcjonariusze firmy. W zamian Kompania otrzymała monopol na handel z Indiami i Chinami, potwierdzono jej prawa do nabytków terytorialnych w Indiach (choć były to nabytki „na rzecz korony”) oraz dano prawo wypowiadania wojny i zawierania pokoju.

Wojska Kompanii pokonały w Indiach Francuzów i ich hinduskich sojuszników w bitwie pod Palasi, w 1756 r. W efekcie władca Bengalu przyznał Kompanii prawo ściągania podatków w jego państwie, ustanawiając ją de facto władcą tych terenów.W połowie XIX w. pod władzą kompanii znalazły się niemal całe dzisiejsze Indie i Pakistan oraz fragmenty dzisiejszych: Bangladeszu, Mjanmy (Birmy), Indonezji i Nepalu.Kompania rządziła Indiami przez 100 lat (1757–1858). Stworzyła potężną, sprawną administrację, a jej interesy zabezpieczały trzy armie, liczące sobie w połowie XIX w. 250 tys. żołnierzy, czyli więcej, niż armia brytyjska. Z upływem lat kompania traciła swoje przywileje i monopole, a gwoździem do jej trumny było powstanie Sipajów (Hindusi służący w armii Kompanii). W 1857 r. wywołali oni potężny bunt. Źródłem powstania były nadużycia, których urzędnicy Kompanii dopuszczali się na rodzimej ludności. Bezpośrednią iskrą, która wywołała wybuch, stała się sprawa tłuszczu zwierzęcego w nabojach, którymi posługiwali się żołnierze. Po stłumieniu powstania przez Rząd Brytyjski Kompania przetrwała w szczątkowej formie do 1874 r., gdy została oficjalnie rozwiązana.

Także w Polsce w okresie od 1783–93 istniała Kompania Handlowa Polska, kiedy Katarzyna II zgodziła się w 1783 udostępnić polskiej kompanii nowo wybudowany w 1775 port w Chersoniu nad Dnieprem, skąd bez większych przeszkód można było prowadzić handel z portami Europy zachodniej. Już w 1782 wydano ukaz zezwalający na wpuszczanie polskich towarów bez cła. W Chersoniu powstała polska placówka konsularna oraz polski dom handlowy.

Aby zaliczyć kesza należy podać w logu nazwę towaru-produktu – specjalność swojego regionu, który mógłby zainteresować kompanię.