autor zdjęcia: Krzysztof Adamski, 2020, (CC BY-NC-ND 4.0)

Torus – dwuwymiarowa powierzchnia obrotowa zanurzalna w przestrzeni trójwymiarowej, powstała przez obrót okręgu wokół prostej leżącej w płaszczyźnie tego okręgu i nieprzecinającej go^[1]. Często oznacza się go symbolem T 2 {\displaystyle \mathrm {T} ^{2}} lub T 2 . {\displaystyle \mathbb {T} ^{2}.}

Wyobrażeniem torusa może być napompowana dętka rowerowa lub powierzchnia obwarzanka.

Charakterystyczna konstrukcja, nazywana wieżą ciśnień, tak naprawdę wieżą ciśnień wcale nie jest. Nazwa ta jednak przylgnęła na stałe i chyba nikt w Ciechanowie nie wyobraża sobie używania innych określeń. Czasem mówiąc o wieży, mówi się „grzyb” lub „oponka”. Jednak mimo wszystko jest to „wieża ciśnień”.

Precyzując, konstrukcja z torusem na szczycie to wieżowy zbiornik wyrównawczy na wodę. Od prawie pięćdziesięciu lat jest nieodłącznym elementem krajobrazu. Niespotykana, niezwykle atrakcyjna budowla to jeden z symboli Ciechanowa. Co ciekawe, ten oryginalny obiekt architektoniczny nigdy nie był w pełni wykorzystany zgodnie z przeznaczeniem, a nawet częściowe użytkowanie go też nie trwało długo.

Powstanie wieżowego zbiornika wyrównawczego związane było z wyodrębnieniem i z prężnym rozwijaniem się w latach siedemdziesiątych dzielnicy przemysłowej Ciechanowa. Część zakładów i procesów technologicznych wymagała zapewnienia stałego dopływu wody o określonym ciśnieniu, co w tamtych czasach nie zawsze było możliwe ze względu na niedoskonałą miejską sieć wodociągową. Dla zapewnienia skutecznego wyrównywania ciśnienia wody, budowę zbiornika zaplanowano w jednym z najwyżej położonych miejsc w Ciechanowie.

Dokumentację opracowano w dwóch wariantach – w pierwszym jako zbiornik wieżowy żelbetowy, a w drugim jako zbiornik o konstrukcji stalowej. Ponieważ w pierwszym wariancie problemy pojawiły się na etapie poszukiwania wykonawcy, przystąpiono do realizacji zbiornika o konstrukcji stalowej, stanowiącej swoisty zapis formuł matematycznych. Całość została zaprojektowana w 1972 r. przy udziale licznych partnerów. Miała to być budowla prototypowa, realizowana w takiej formie w Polsce pierwszy raz.

Podkreślana nowoczesność rozwiązania projektowego polegała na zastosowaniu specjalnej formy zbiornika, umożliwiającego zmieszczenie dużej ilości wody przy małej różnicy wysokości jej słupa, w dodatku umieszczonego na wieży o charakterystycznej konstrukcji. Matematyczne formuły określają taką budowlę jako torus umieszczony na hiperboloidzie obrotowej jednopowłokowej. Zbiornik wyrównawczy zaprojektowany został w formie torusa powstałego przez obrót koła o średnicy 6,0 m wokół osi pionowej, w odległości 8,75 m od niej. Była to pierwsza konstrukcja tego typu na terenie naszego kraju. Opracowanie ostatecznego projektu technicznego zostało poprzedzone wielokrotnymi próbami obciążeń, w trakcie których uległo zniszczeniu wiele modeli w skali 1:50 oraz 1:20. Już na etapie projektowania mieszkańcy miasta emocjonowali się przyszłą konstrukcją, a model wieżowego zbiornika wyrównawczego w skali 1:20 przez kilka lat był noszony w pochodach pierwszomajowych przez pracowników Zakładu Wodociągów i Kanalizacji, jako przykład wkraczającej do Ciechanowa nowoczesności i zapowiedź poprawy funkcjonowania zakładu.

Prace budowlane rozpoczęto w październiku 1974 r.a półtora roku później, 29 lipca 1976 roku, budowla została oddana do użytku. Z jego funkcjonowaniem od początku były kłopoty. Już w pierwszych dniach eksploatacji pojawił się szereg usterek, wynikających z błędnego zaprojektowania oraz niezgodnego z projektem wykonawstwa.

Największym problemem było napełnienie zbiornika. Z projektowanego przewodu tłocznego o przekroju 300 mm, który miał dostarczać wodę bezpośrednio od stacji pomp i uzdatniania, z uwagi na brak środków finansowych wykonano jedynie odcinek od Chłodni Składowej do zbiornika, włączając go jako końcowy element miejskiej sieci wodociągowej. W dodatku w sieci z powodu przecieków były duże spadki ciśnienia. W rezultacie woda tłoczona w sieć ze stacji uzdatniania docierała do zbiornika w małej ilości, co uniemożliwiało jego napełnienie. By zmienić ten stan rzeczy, do „współpracy” ze zbiornikiem przeznaczono studnię na terenie ówczesnej bazy PKS. Mimo to w dalszym ciągu nie uzyskano zaplanowanego efektu. Nawet przy korzystaniu z pompy tłoczącej, dodatkowo zamontowanej u podstawy wieży. W czasie silnych mrozów podczas pamiętnej zimy na przełomie 1978 i 1979 r., urywały się rury doprowadzające wodę do zbiornika, gdyż nie zaprojektowano kształtek kompensacyjnych. Zamarzanie wody w rurach zasilających powtarzało się w następnych latach w czasie mrozów.

W rezultacie zbiornik nigdy nie odgrywał roli, dla jakiej został wybudowany. Po kilku pierwszych próbach napełniania wodą, zaledwie trzy lata po wybudowaniu, został wyłączony z użytku.

Zbiornik przez lata stał opustoszały, ulegając powolnej, nieuchronnej degradacji. Niekiedy pojawiały się nierealne pomysły urządzenia na górze torusa tarasu widokowego lub zaaranżowania we wnętrzu torusa restauracji. Wzrost zainteresowania obiektem nastąpił po 2013 r., kiedy to portal The World Geography umieścił go na piątym miejscu w rankingu najbardziej niezwykłych wież na świecie. W lutym 2014 r. obiekt włączony został do wojewódzkiej ewidencji zabytków nieruchomych techniki, nie zmieniło to jednak w żadnym stopniu jego sytuacji.

Wieża zaczęła zmieniać swoje oblicze w 2017 r, kiedy to po przejęciu jej od Zakładu Wodociągów i Kanalizacji oraz po pozyskaniu środków europejskich miasto przystąpiło do rewitalizacji. Dotacja z Unii Europejskiej to ponad 2,7 mln zł. Inwestycję ukończono pod koniec 2018 r. Konstrukcja została wzmocniona, oczyszczona i pomalowana, na torusie pojawiło się nowe poszycie z blachy tytanowo-cynkowej. Wieża została podświetlona, a wokół niej powstała fontanna. Pomysł na inwestycję nie skupiał się tylko i wyłącznie na wieży, lecz na uczynieniu z niej punktu wyjścia dla parku nauki. Obok powstał więc nowoczesny dwukondygnacyjny budynek. Ponadto zagospodarowano otaczającą przestrzeń.

Opis i zdjęcia pochodzą ze strony Parku Nauki Torus w Ciechanowie.

Skrzynka znajduje się na terenie Parku Nauki Torus. Skrzynka dostępna jest całą dobę, jednak zachęcam do szukania w dzień a przy okazji odwiedzenia wystawy. Aby dostać się do logbooka może przydać się śrubokrętBardzo proszę delikatnie obchodzić się z maskowaniem.

Oświadczam, że skrzynka została schowana za wiedzą i zgodą administratora obiektu.