Kaplica pw. Św. Aleksandra

Nr rej. MWKZ 267 z dn. 28.10.1971, 830 z dn. 28.01.1959

Trochę historii:

Kaplica położona jest w płd.-wsch. części miasta, która pierwotnie stanowiła osobą osadę o nazwie Stara Wieś. Stoi przy Lubelskiej 111. Działka, na której ulokowana jest kaplica, rozciąga się pomiędzy drogą krajową nr 48 wylotową z Kozienic w kierunku Lublina a drogą prostopadłą do Wisły prowadzącą w kierunku wsi Wólka Tyrzyńska. Budynek otoczony jest od strony ul. Lubelskiej metalowym płotem na podmurówce z zamykaną furtką, a od pozostałych terenów oddzielony betonowym ogrodzeniem. Mały trawiasty dziedziniec wypełniają nowe ławeczki i tuje. Jak podają dokumenty archiwalne, kaplica pw. św. Aleksandra zbudowana została w 1866 roku – ku czci cara Aleksandra II – jako dziękczynienie za uwłaszczenie chłopów w 1864 roku. Unikalnych wiadomości na temat tej zabytkowej kapliczki, okoliczności jej postawienia i atmosfery wówczas panującej , dostarczają raporty wojennego naczelnika powiatu kozienickiego, podpułkownika Kazanowicza, ktróe ze względu na treść warto przytoczyć:

Szczególnie uroczyście spędzili 21 lutego (5 marca) 1865 r. w mieście Kozienicach: rano zebrało się przed miejscowym kościołem oprócz miejscowych mieszkańców przeszło 2 tysiące ludzi ze wsi i po nabożeństwie i uroczystych modłach duchowieństwo udało się z chorągwiami procesjonalnie do Starej Wsi (odległej o 1 wiorstę od Kozienic), gdzie na miejscu wybranem pod przyszłą budowę kaplicy pod wezwaniem św. Aleksandra postawiono i poświęcono tymczasowy drewniany krzyż z napisem: „Dzień oswobodzenia włościan polskich, na pamiątkę potomstwu”. Ksiądz Śniegocki, wikariusz parafii Kozienice, wygłosił przy tem przystosowane do okoliczności kazanie z objaśnieniem znaczenia onej i wykazania różnicy włościan teraz i przed rokiem. Po powrocie do miasta włościanie urządzili obfity poczęstunek kwaterującym w Kozienicach wojskom, przy czem wznoszono toasty za zdrowie Najjaśniejszego Pana i Najdostojniejszego Domu Cesarskiego, Jaśnie Oświeconego hr. Berga [Fiodor Berg, ostatni namiestnik Królestwa Polskiego, stłumił Powstanie Styczniowe, prowadził rusyfikację] i lejtnanta Belgarda [Naczelnik Wojenny Guberni Radomskiej] (…). Wieczorem miasto Kozienice było wspaniale iluminowane i oświetlone, na ile pozwalały środki, przyozdobione tarczami i literami imienia Jego Cesarskiej Mości na domu Generała Dena i miejscowego magistratu.

Zaś raport z 1866 roku donosił:

Urząd Naczelnika pow. Radomskiego d. 25 lutego/9marca 1866 r.

Do naczelnika Wojennego Oddziału Radomskiego 1866 19 luty (2 marca).

W najuroczystszy dzień wstąpienia na tron Cesarza Imperatora Aleksandra II [chodzi o rocznicę intronizacji Aleksandra II na cara 19 lutego 1855 r.] odbyło się w Kozienicach w powiecie radomskim w obecności właściciela majoratu Kozienice, świty Jego Carskiej Mości generała majora Dena, prezesa Radomskiej Komisji  do Spraw Włościańskich radcy nadwornego Gromeki, okolicznego duchowieństwa i licznie zebranego ludu uroczyste poświęcenie kaplicy pod wezwaniem św. Aleksandra, a zbudowane gorliwością 9 gmin stanowiących Ucząstek Kozienicki [tu w znaczeniu powiat].

Nie zważając na złą pogodę duchowieństwo i ludzie szli z chorągwiami z kościoła parafialnego do kaplicy, odległej o około 2 km. Po dokonaniu obrzędu poświęcenia, odbyły się modły liturgiczne i proboszcz parafii Świerże Górne ks. Komorkiewicz wygłosił uroczyste kazanie. Przed nabożeństwem za ogólną zgodą towarzystw ogółu włościan postanowiono corocznie odbywać dnia 19 lutego (2 marca) pochód z krzyżem z Kozienic do nowo zbudowanej kaplicy.

Kaplica jest niewielkim budynkiem. Jej wymiary to: dł. 7,5 m (z gankiem ok. 8,6 m), szer. 1,92 m. Kubatura 126 m², powierzchnia użytkowa 36 m². Fundament i ściany kapliczki są murowane z cegły, ściany otynkowane z zaprawy cementowo-wapiennej, fundament od zewnątrz obłożony płytami piaskowcowymi. Więźbę dachową stanowią sosnowe krokwie połączone ze sobą na zacios, wzmocnione jętkami, oparte na belkach stropowych. Strop wykonany z belek stropowych opartych na murłacie, okna drewniane, zamknięte łukiem odcinkowym, ośmioszynowe. Drzwi dwuskrzydłowe, osadzone w murze w drewnianych futrynach, współczesne, płycinowe, malowane, zamocowane na fabrycznych zawiasach.

Budynek jest na planie prostokąta, zamknięty od strony wschodniej trójbocznie, od strony zachodniej z gankiem opartym na kolumnach. Bryła jest prostopadłościenna, średniej wysokości ściany nakryte niskim dwuspadowym dachem przechodzącym w trójspadowy, pokryty gontem. Od frontu ganek kryje daszek dwuspadowy, również pokryty gontem. Kalenica dachu zwieńczona jest sygnaturką (na planie prostokąta) nakrytą blaszanym daszkiem namiotowym, zwieńczony kulą. Elewacje – frontowa jednoosiowa, ujęta 2 pilastrami na narożach z namiotowymi daszkami pokrytymi blachą zwieńczonymi kutymi, kowalskiej roboty krzyżami; między nimi szczyt zwieńczonej półkoliście z podobnym daszkiem i krzyżem.  Strefa okapowa wszystkich trzech daszków podkreślona została gzymsami podokapowymi. Właściwy szczyt budynku poprzedzony jest gankiem, wspartym na dwóch okrągłych kolumnach toskańskich, którego nawierzchnię tworzy wyłożona przy ostatnim remoncie terakota. W szczycie ganku umieszczono współczesną drewnianą rzeźbę Chrystusa Frasobliwego. Elewacje boczne są dwuosiowe, otynkowane na gładko, elewacja północno-wschodnia bez otworów okiennych, trójboczna. Wszystkie trzy zwieńczone gzymsem koronującym.*

O skrzynce:

Żeby dostać się do logbooka musicie mieć ze sobą coś w rodzaju śrubokrętu. Może być taki w scyzoryku (mój na zdjęciu).

Oczywiście wiecie, że stoicie przy głównej drodze, po drugiej stronie macie domy, a po swojej prawej jakąś firmę, także !!UWAGA!!

*Opis pochodzi z książki: Dziedzictwo kulturowe gminy Kozienice; Krzysztof Zając, Renata Maj; wyd.: Towarzystwo Miłośników Ziemi Kozienickiej 2013, s. 97-98.