Początki formowania konspiracyjnej administracji cywilnej w Kraju Warty, związane są z działaczami organizacji „Ojczyzna”, utworzonej jesienią 1939 r. W lutym 1940 r. patron „Ojczyzny” ks. infułat Józef Prądzyński uzyskał mandat na zorganizowanie regionalnego porozumienia stronnictw politycznych (PSP) oraz wytypowanie kandydatów na Głównego Delegata Rządu (GDR) dla ziem wcielonych do III Rzeszy. W dniu 3 maja 1940 r. urząd premier Władysław Sikorski mianował Głównego Delegata dla ziem wcielonych do III Rzeszy w osobie Adolfa hr. Bnińskiego ps. „Białoń” (formalna nominacja nastąpiła 3 grudnia 1940 r.) – ziemianina, przedwojennego wojewodę i senatora. Wybór Bnińskiego został zatwierdzony przez powołane w lipcu 1940 r. w Poznaniu PSP, złożone z przedstawicieli trzech najsilniejszych przed wojną na tym terenie partii politycznych: Stronnictwa Narodowego, Stronnictwa Pracy oraz Stronnictwa Ludowego.

Zaczęto organizować podziemną administrację; powołano Biuro, którym pod kierownictwem kolejno: Edwarda Piszcza, Stanisława Smoczkiewicza i Juliusza Kolipińskiego . W ramach tego organu zorganizowano także dziesięć wydziałów, m.in.: Organizacyjny, Łączności z Zagranicą, Opieki Społecznej czy Oświaty. Niższym organem tajnej administracji były Delegatury Okręgowe, natomiast w poszczególnych miejscowościach powołano przedstawicieli. W Warszawie z kolei emanację wielkopolskiej tajne administracji stanowiło Biuro Głównego Delegata Rządu na Ziemie Wcielone (późniejsze Biuro Zachodnie) oraz Studium Zachodnie.

Aresztowanie w dniu 26 VII 1941 roku Bnińskiego, a następnie w grudniu tego samego roku jego następcy (mianowanego przez Delegata Rządu w Generalnym Gubernatorstwie) Delegata Okręgowego Leona Mikołajczaka spowodowało ustanie działalności GDR w kwietniu 1942.

Odbudową struktur administracji zajęło się Biuro w Warszawie, przemianowane na Biuro Zachodnie. W latach 1942 -1943 Wielkopolskę odwiedzał emisariusz Biura Edward Serwański, który powołał 15 przedstawicieli regionalnych. Próbę stworzenia własnej Okręgowej Delegatury podejmowali ludowcy z Wielkopolski, ostatecznie jednak w 1943 roku funkcję Delegata Okręgowego objął Stefan Rowiński „Eryk”.

Organy tajnej administracji w ziemiach wcielonych do III Rzeszy zajmowały się podobnymi sprawami co ich odpowiedniki w GG: organizowały pomoc społeczną, tajne nauczanie, tajną działalność kulturalną, informacyjną. Niezmiernie ważne było rejestrowanie poczynań okupanta. W ramach Kierownictwa Walki Cywilnej koordynowano opór społeczny. Nie należy zapominać, ze kadry działające w strukturach tajnej administracji były przygotowywane do potencjalnego objęcia władzy już po wojnie.

Na temat działalności tajnej administracji, zwłaszcza w kontekście postaci Adolfa Bnińskiego polecamy broszurę wydaną przez Instytut Pamięci Narodowej, autorstwa Aleksandry Pietrowicz:

https://poznan.ipn.gov.pl/pl7/aktualnosci/40831,Scisle-tajna-egzekucja-78-lipca-1942-r.html