Armia „Poznań” została sformowana rozkazem Naczelnego Wodza Edwarda Śmigłego – Rydza. W jej skład wchodziły m.in.: 4 dywizje piechoty, 2 brygady kawalerii (Wielkopolska i Podolska), 2 brygady Obrony Narodowej (Poznańska i Kaliska), jednostki artylerii, jednostki saperskie, jednostki pancerne (głównie czołgów kompanie czołgów rozpoznawczych) oraz lotnicze (w tym III/3 Dywizjon Myśliwski 3 pułku lotniczego, do którego tradycji nawiązywał sformowany w Wielkiej Brytanii 302 Dywizjon Lotniczy „Poznański”). Dowódcą Armii „Poznań” był pochodzący Krakowa gen. Tadeusz Kutrzeba. Swoją karierę wojskową rozpoczął jeszcze w Armii Austro – Węgier. W momencie wybuchu I wojny światowej posiadał stopień porucznika. Brał udział w walkach na froncie serbskim, rosyjskim, włoskim oraz rumuńskim. W listopadzie 1918 r. włączył się w struktury odradzającego się Wojska Polskiego, pracując w Wydziale Wojskowym Polskiej Komisji Likwidacyjnej. Tadeusz Kutrzeba brał udział w walkach o granice Polski w wojnie polsko-bolszewickiej (był m.in. autorem zakończonej sukcesem operacji dyneburskiej ze stycznia 1920 roku) W II RP pracował w Sztabie Generalnym, od 1928 roku był komendantem Wyższej Szkoły Wojennej. W ramach pracy w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych opracował „Studium nad możliwościami wojennymi Niemiec i Polski” (wraz z gen. Władysławem Bortnowskim) oraz „Studium planu strategicznego Polski przeciw Niemcom” (wraz z ppłk. Stefanem Mossorem). Wreszcie, od 23 marca 1939 r. objął stanowisko dowodzenia nowo sformowanej Armii „Poznań”.

Z dziejami „Armii Poznań” nierozerwalnie wiąże Bitwa nad Bzurą (9 - 18 września 1939r., niektórzy badacze przesuwają koniec bitwy na 22 września) W starciu tym, będącym jednocześnie największym podczas kampanii polskiej 1939 roku, siłami polskimi (połączoną Armią „Poznań” i „Pomorze”) dowodził gen. Tadeusz Kutrzeba. Głównym celem wojsk polskich był atak na zmierzająca w kierunku Warszawy niemiecką 8. Armię. Mimo początkowych sukcesów, bitwa, choć przegrana dla strony polskiej wybitnie opóźniła natarcie wojsk niemieckich na Warszawę.

Innym, mniej znanym epizodem związanym z Armią „Poznań” było dotarcie na odległość około 8 km. w głąb terytorium III Rzeszy jednostek Wielkopolskiej Brygady Kawalerii w dniu 2 września 1939 r., znane jako „wypad na Wschowę”. Mimo nikłego znaczenia strategicznego fakt ten pozytywnie wpłynął na morale polskich żołnierzy.

Oprac. Witold Sobócki