Pruski Krzyż Żelazny (Eisernes Kreuz) i polski Order Wojenny Virtuti Militari (pol. Cnocie Wojskowej, niem. Für militärische Tugend) na jednej piersi? Widok taki niejednemu zda się jako imponderabilia*. A jednak por. Romuald Radziwiłłowicz w czasie II Wojny Światowej został odznaczony obojgiem krzyży, w dodatku za tę samą kampanię, z tym, że jednym z nich przez pomyłkę. Wątpliwe jednak, by oba je do piersi przypinał. 

W Pawłowie mowy o pomyłce nie ma. Cofnijmy się o lat dwadzieścia. Niewielka wieś, dziś zamieszkiwana przez 300 osób była wtedy domem dla trzech braci Cymsów.  Spośród trójki braci jeden  został odznaczony Krzyżem Żelaznym, a drugi Virtuti Militari jednak nie walczyli we wrogich armiach. Pierwszy z nich, Alojzy odznaczony został podczas walk na Froncie Zachodnim I Wojny Światowej za odwagę Krzyżem Żelaznym, a natychmiast po wybuchu Powstania wstąpił do 1. Płk. Rezerwowego w Poznaniu i został dowódcą sekcji. Poległ pod Rynarzewem w czasie bitwy o most na Kanale Noteckim, w trakcie 3. próby zdobycia Bydgoszczy. Drugi, Paweł, w cesarskiej armii dosłużył się stopnia podporucznika, a podczas wyzwalania Gniezna, Trzemeszna, Mogilna, Strzelna oraz Kruszwicy dowodził oddziałami powstańczymi. Wbrew rozkazom poprowadził zwycięski bój o Inowrocław. Awansowany na kapitana brał udział w III Powstaniu Śląskim. Walczył w ostatniej bitwie Września stoczonej pod Kockiem, działał w AK. Odznaczony został Virtutti Militari. Trzeci z braci Cyms, Leon również przyłączył się do Powstania, został kapelanem kompanii grodziskiej.

Cymsowie to nie jedyni pawłowscy Powstańcy. Pochodziło ich stąd 26,  spośród których 17 poległo. W kompanii czerniejewskiej służyło 33 mieszkańców obecnej gminy, a kolejnych 86 w Armii Wielkopolskiej.

*) W gruncie rzeczy po 6 marca 1919 r. zobaczenie obu na jednej piersi, przynajmniej w Polsce byłoby bardzo trudne, ponieważ tego dnia minister Spraw Wojskowych gen. Leśniewski wydał rozkaz, którym zabroniono „oficerom, żołnierzom i urzędnikom wojskowym noszenia orderów, krzyży, medali, wstążek orderowych, oraz wszelkich innych odznaczeń Rosji, Niemiec i b. monarchii austro-węgierskiej.”

Skrzynka

Schowana na zrewitalizowanym, do 2017 roku zaniedbanym wiejskim placu, a dziś interesującym skwerze Pawła Cymsa. Tradycyjna, na kordach. Mała, a może większe mikro przyczepiona magnetycznie do infrastruktury.