Gdy powstawała pruszkowska gmina, Nadarzyn był już starym i rozwiniętym osiedlem żydowskim, które dysponowało własną synagogą, cmentarzem, na którym odbywały się pochówki warszawskich Żydów, w czasach, gdy Warszawa nie miała jeszcze swojego cmentarza, i bractwem pogrzebowym - Chewra Kadisza. Żydowski Pruszków długo był zależny od posługi społeczności z Nadarzyna, ale, jako, że trzeba tam było wozić zmarłych na wózkach konnych, co było bardzo uciążliwe, gmina pruszkowska, dążąca do usamodzielnienia się od Nadarzyna, pracowała w kierunku założenia własnego cmentarza.

Chewra Kadisza z Nadarzyna słusznie obawiając się uszczuplenia swoich przychodów po założeniu pruszkowskiego cmentarza, próbowała powstrzymać jego oddanie rozmaitymi formalnymi sposobami. Kiedy się to nie udało, jak podają źródła, ostatecznie odwołała się nawet do rękoczynów.

Obecnie cmentarz zajmuje powierzchnię 1,2 ha, na której zachowało się około dwustu nagrobków z napisami w języku hebrajskim i polskim oraz dom przedpogrzebowy. Większość miejsc pochówku nie jest oznaczona, ponieważ w żydowskiej tradycji pomnik stawia się dopiero rok po śmierci, a na to w warunkach wojennych, często brakowało pieniędzy i możliwości. Cmentarz jest ogrodzony niewysokim murem, wybudowanym prawdopodobnie jeszcze przed I wojną światową, przez który, od strony ulicy, można zajrzeć do środka, niestety widać stamtąd jedynie tyły macew.

Symbolika nagrobków jest typowa dla tradycji żydowskiej:

• świeczniki na nagrobkach kobiet,

• złamane drzewa – alegorie przedwcześnie przerwanego życia,

• dłonie wrzucające monety do skarbonek, nawiązanie do działalności dobroczynnej zmarłego,

• szafy z książkami – symbol wiedzy nieboszczyka i znajomości świętych ksiąg.

• nagrobki sarkofagowe oraz pomniki w formie ściętego drzewa, stawiane na grobach osób zmarłych w młodym wieku.

• dłonie z rozstawionymi palcami (jak w pozdrowieniu ze Star Trek) – Koheni

• dłonie lejące wodę z dzbana – Lewici (z koronkowymi rękawkami – kobiety z Lewitów)

Społecznym opiekunem nekropolii jest Eugeniusz Kuteń z Kościoła Zielonoświątkowego w Pruszkowie. Osoby zamierzające odwiedzić cmentarz proszone są o wcześniejszy kontakt telefoniczny: 600 751 292

Żródła:

Sefer Pruszkow, Nadzin ve-ha-seviva (http://yizkor.nypl.org/index.php?id=2470)

http://pruszkowmowi.pl

http://www.sztetl.org.pl

http://wikipedia.org

spis nagrobków: http://www.sztetl.org.pl/pl/pwk/?obj_id=1990

Kesz ukryty jest w budynku domu przepogrzebowego. W momencie założenia zawierał: logbook, 2 ołówki, trochę fantów, oraz certyfikaty dla trzech pierwszych znalazców :)