Głaz upamiętniający powstańców poległych na terenie kujaw w czasie dwóch powstań - listopadowego (1830-1831) i styczniowego (1863-64), postawiony w okolicy ronda Falbanka w połowie lat 80.

W czasie powstania listopadowego okolice Włocławka nie były terenem działań wojennych, te rozgrywały się bowiem na wschód od Warszawy. 

Inaczej było w trakcie powstania styczniowego. To najdłuższe z polskich powstań odcisnęło swoje mocne piętno na okolicach naszego miasta. Stoczono tu kilka większych bitew i kilkadziesiąt potyczek. Włocławek był głównym na Kujawach punktem oparcia Rosjan, skąd kierowali oni lotnymi kolumnami wojska działającego w terenie. Powstańcy z Kujaw byli więzieni we Włocławku w lochach kolegium i spichrzu przy ul. Łęgskiej. We Włocławku rozstrzelany został został 17 grudnia 1863r. Włoch Stanislao Bechi, pułkownik, dowódca powstańczy, schwytany w okolicznej wsi Bielno (w chwili śmierci miał krzyknąć "Niech żyje Polska!"). Na Kujawach rozegrały się bitwy, które zdecydowały o niepowodzeniu dyktatury Ludwika Mirosławskiego, "zawodowego rewolucjonisty", mającego za sobą m.in. udział w Wiośnie Ludów. Przekroczył on granicę w okolicach Brodnicy. Jednak po niepowodzeniach starć pod Krzywosądzem i Nową Wsią, niefortunny dyktator uciekł za granicę, a reszta jego oddziałów poszła w rozsypkę.

Artur Grottger "Bitwa" (z cyklu "Polonia")

Dalsze większe walki stoczono na Kujawach w kwietniu 1863r., kiedy przybyły liczne grupy ochotników z Wielkopolski. Między Pyzdrami a Radziejowem operowało około 3 tys. powstańców, w połowie uzbrojonych w broń palną. Na czele liczącego blisko tysiąc ludzi oddziału stał Francuz Leon Young de Blankenheim. 26 kwietnia doszło ponownie do bitwy pod Nową Wsią, tym razem zwycięskiej dla powstańców. Jednak 28 kwietnia wojska rosyjskie rozbiły pod Brdowcem zgrupowanie Blankenhima, a dowódca poległ.

Czarną kartą tego kresu jest niewątpliwie częsty udział okolicznego chłopstwa w urządzanych przez władze carskie polowaniach na powstańców. Wykorzystując konflikt na linii wieś – dwór, władze bardzo często nagradzały chłopów, którzy dostarczali schwytanych powstańców. Dla równowagi warto wspomnieć o chłopie Bartku Nowaku, który wykorzystując swój autorytet, stworzył oddział chłopski, operujący w okolicach Włocławka zimą 1863/64.

(za "Z dziejów powstania styczniowego na ziemi kujawskiej i dobrzyńskiej" pod red. Sławomira Kalembki)

  Obi - Całkowity dystans: 336 km