Synagoga w Łańcucie (ul. Zamkowa) została wzniesiona w 1761 r. Budowę sfinansował czołowy protektor Żydów w Łańcucie, Stanisław Lubomirski. Prezentuje ona wschodni typ bożnic, ze wspaniałymi zdobieniami wewnątrz. Podczas II wojny światowej, już w 1939 r. hitlerowcy podpalili synagogę w Łańcucie. Ocalała ona, gdyż dzięki prośbom właściciela zamku Alfreda Potockiego, pozwolono ugasić pożar. Spaleniu jednak uległo drewniane wyposażenie. Po stratach wojennych została odrestaurowana w latach 60-tych, a następnie w latach 1983-1990 przeszła gruntowny remont.

W przedsionku zgromadzono zebrane po wojnie macewy ze zniszczonych przez Niemców dwu cmentarzy żydowskich w Łańcucie. Są one przykładem typowej kamieniarskiej ornamentyki i symboliki. Po prawej stronie znajduje się mała sala modlitewna, tzw. lubelska, służąca niegdyś na posiedzenia kahału i sądu rabinackiego. W wnętrzu modlił się Jasnowidz z Lublina (Jakub Icchak Horowitz) ze swymi chasydami.

Główna sala ma plan kwardatu z architektoniczną bimą pośrodku. Sala jest obniżona w stosunku do otoczenia budynku przez co zyskuje większą przestrzeń wewnątrz. Na wschodniej ścianie znajduje się Aron ha-Kodesz - wnęka mieszcząca kiedyś szafę do przechowywania zwojów Tory. Z boku przed nią stał świecznik - menora. Powyżej Aron ha-Kodesz znajdują się drewniane tablice dekalogu w snycerskim ornamencie. Jest to jedyny drewniany element zachowany z dawnego wyposażenia. Powyżej Aron ha-Kodesz umieszczono interesujące symbole: dłonie wzniesione w geście błogosławieństwa - symbolizują one kapłaństwo. W Łańcucie otacza je dodatkowo ornament roślinny i wieńczy korona symbolizująca Torę jednoczącą cały naród żydowski w rozproszeniu. Wnętrze sali obiega gzyms syryjski, który oddziela dolną partię ścian wznosząc się nieco nad drzwiami i wnęką ołtarzową. Jest on gruby, bogato profilowany i kolorowy. Powyżej gzymsu znajdują się arkady wypełnione malowanymi tekstami hebrajskich modlitw przewidzianych na kolejne święta. Najstarsze na wschodniej ścianie pochodzą z XVIII, dalsze z XIX, a niektóre z XX w. U dołu w obramowaniu podane jest nazwisko fundatora każdej polichromii.

Przestrzeń pomiędzy oknami i wokół nich wypełniają stiukowe dekoracje pochodzące z drugiej połowy XVIII w. Obfitują one w sylwetki zwierzęce i bogate roślinno-racailowe wzory. Ponad gzymsem umieszczono również znaki zodiaku w medalionach. Przestrzeń ponad znakami zodiaku aż do mniejszego gzymsu wypełniono motywami wyobrażającymi kolejne święta. Zharmonizowano je z czasem wskazywanym przez zodiak. Na przykład w okresie znaku "bliźniąt" przypada Święto Tygodni, podczas którego bożnicę przyozdabiano zielonymi gałązkami - symbolizuje je pełen zieleni krajobraz.

Po środku sali znajduje się murowana bima, cztery grube kolumny wspierają sklepienie, a między nimi tworzy się mała kopuła. Na sklepieniu bimy polichromia z biblijnym lewiatanem. Nad bimą jest polichromia z 1906 r., przedstawiająca sceny biblijne: kuszenie Adama w raju, ofiarę Kaina i Abla, arkę Noego i ofiarę Izaaka.

Opis ze strony Sztetl

Dodatkowe info: 

Wikipedia

Polin