POZYCJA CIESZYN - ZARYS HISTORII

Główne siły 3 Pułku Strzelców Podhalańskich stojące na pozycji głównej w Bielsku i Komorowicach nie brały udziału w walkach 1 września 1939r. Walczyły natomiast pododdziały 4 psp [d-ca ppłk. dypl. B. Warzybok], głównie w rejonie Cieszyna i Tunelu Jabłonkowskiego.

Siły polskie stacjonujące w Cieszynie miały za zadanie ubezpieczenie i osłonę od strony Czech, kierunków Frydek-Mistek - Cieszyn i Ostrawa - Cieszyn oraz przyjęcie uderzenia na ogólnej linii Olzy [w przypadku silnego naporu nieprzyjaciela prowadzenie walk opóźniających z wycofaniem się na główną linię obrony przygotowaną pod Bielskiem]. Dodatkowo pułk ubezpieczał w Mostach koło Jabłonkowa tunel linii kolejowej, wiodącej z Bogumina na Słowację.
Z kierunku południowego i zachodniego podejść do Cieszyna bronił I batalion 4 psp mjr. F. Perla, wspierał go dywizjon 21 pal z Bielska [haubice 100 mm] i własny pluton artylerii pułkowej [armaty 75 mm]. I kompania obsadziła północno-zachodni skraj miasta, od szosy ostrawskiej do Boguszowic oraz wysuniętą placówkę oficerską na wzgórzu w Mistrzowicach. II kompania obsadziła południowy skraj miasta, z wysuniętą placówką w rejonie Żukowa. III kompania pozostawała w odwodzie na przedmieściu Bobrek, w gotowości do działania na korzyść I lub II kompanii.
Po godz. 4 rano pierwsze telefony ze Straży Granicznej meldują o ataku Niemców. Zgodnie z rozkazami, I batalion ma za zadanie wycofać się z Cieszyna, jak tylko Niemcy podejdą pod miasto skupionymi siłami. Walki toczono raczej na przedpolach miasta. Aktywna była w przesłonie kompania zwiadowcza pułku, która straciła w pierwszym dniu swego dowódcę ppor. F. Szydlara. Nad miastem przelatywały na znacznej wysokości samoloty wroga, lecz nie bombardowały miasta. Artyleria niemiecka ostrzeliwała głównie wschodnią stronę miasta, gdzie znajdowały się stanowiska naszych armat. Polski ogień skutecznie zmusił siły niemieckie do rozwinięcia walki. Nie mogąc otworzyć sobie z marszu drogi przez miasto, Niemcy zaczęli obchodzić ugrupowanie obronne od północy i południa, szukając brodów na Olzie. Do południa grupki uzbrojonych dywersantów w cywilnych ubraniach i z bronią próbowały przejść Olzę w okolicy schronu nr 6, szukają dogodnej drogi dla regularnego wojska. Ostrzelane przez naszych żołnierzy - odpowiedziały ogniem [ślady walki na schronie nr 6].
Około godz. 15 dowództwo 21 DPG wydało rozkaz wycofania się z Cieszyna i odwrót przez Skoczów do Bielska. Przesłona Cieszyna straciła swój sens zarówno operacyjny, jak i taktyczny. Dalsza walka w mieście nadmiernie narażałaby polski batalion, który przewidziany był do walki na głównej linii obrony. Po wysadzeniu mostów na Olzie [godz. 15.10], batalion przegrupował się na linię Ogrodzona - Goleszów [7 km od Cieszyna]. Pierwsze regularne jednostki wroga pojawiły się w mieście dopiero po godz. 16.30. Wcześniej miasto opanowali cywile i V kolumna.

POZYCJA CIESZYN - OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA SCHRONÓW

Schrony bojowe pozycji "Cieszyn" [składowej GO "Bielsko"] zbudowano według typowych projektów schronu "polowego" zawartych w Instrukcji Saperskiej z 1939r. Budowle przeznaczone były do prowadzenia ognia flankującego z ciężkiej broni maszynowej, w jednym lub dwóch kierunkach, o konstrukcji żelbetowej opatrzonej nasypem ziemnym od czoła, o odporności na pojedyncze trafienia pociskiem kalibru 155 mm. Wnętrza zawierały jedno pomieszczenie z 1 lub 2 strzelnicami dla ckm ustawionymi na drewnianych stołach, dwiema strzelnicami broni ręcznej do obrony wejścia i otworem wejściowym, zamykanym drewnianymi drzwiami osłoniętymi przelotnią.

Prace fortyfikacyjne na tej pozycji rozpoczęto dopiero w drugiej połowie lipca 1939r. Z planowanych pierwotnie 10 schronów [ilość przyznana przez gen. Szyllinga w ramach ogólnej liczby 265 schronów dla Armii "Kraków"] wybudowano tylko 6 [dwa w Błogocicach, dwa w Boguszowicach, a kolejne dwa w Grabinie - dzisiaj czeska strona miasta]. Powyżej schronu nr 6 w Boguszowicach [obiekt pod wiaduktem] przystosowano do obrony budynek mieszkalny, położony na stromym zboczu. Adaptowano jego piwnicę na stanowisko rkm wz. 28, który wspomagał jednostrzelnicowy schron i krył ogniem możliwość przeprawy przez rzekę Olzę. Obecnie brak śladów budynku, który został rozebrany podczas budowy wiaduktu.

Wszystkim schronom nadano żeńskie imiona: Anna, Barbara, Cecylia, Danuta, Ewa i Frania.
Nie zachowały się żadne dokumenty przypisujące konkretną nazwę danemu schronowi. Należy sądzić, że były one zgodne z kolejnością budowy schronów [porządek alfabetyczny]. Stan zachowanych obiektów i różny stopień ich wykończenia może potwierdzać tą teorię. GO "Bielsko-Biała", przyjmując powyższą tezę, przyjęła następujące numery i nazwy: nr 1 - Frania, nr 2 - Ewa, nr 3 - Danuta, nr 4 - Cecylia, nr 5 - Barbara, nr 6 - Anna.

Pozycja obronna OW Cieszyn wzmocniona schronami bojowymi, tworzyła kształt podkowy obejmujący Cieszyn od północy, zachodu i południa. Ustawiono działka ppanc., które uniemożliwiały przypuszczalny atak broni pancernej. Saperzy czuwali przy mostach na Olzie, gotowi wysadzić je na dany rozkaz. Na przedpole pozycji wysunięto dwie placówki oficerskie w sile jednego plutonu żołnierzy, wzmocnione ckm.

Schron nr 1 położony jest w Błogocicach, na zboczu. Został wysadzony przez Niemców w 1943r. [po trzykrotnej próbie]. Zachowały się duże, czytelne, charakterystyczne fragmenty. Był to schron dwustrzelnicowy, wybudowany jako ostatni na pozycji Cieszyn.
Schron nr 2 jest to obiekt dwustrzelnicowy, nieotynkowany, z wyraźnymi śladami szalunku, bez śladów walk. Położony na zboczu poprzednio opisywanego wzgórza [na zachód od schronu nr 1].
Schron nr 3 położony jest na terenie Czeskiego Cieszyna, na dużym boisku przed szkołą, w centrum osiedla mieszkalnego. Jest to schron dwustrzelnicowy, otynkowany, bez śladów walk. Zachowany w dobrym stanie [fotogeniczny].
Schron nr 4 również jest położony na terenie Czeskiego Cieszyna, na prywatnej posesji. Jest to schron dwustrzelnicowy, otynkowany w całości, bez śladów walk, zachowany w stanie złym.
Schron nr 5 został zniszczony podczas rozbudowy zakładów przemysłowych [po 1970 roku]. Położony był na rzeką Olzą, dwustrzelnicowy, prowadzący ogień wzdłuż brzegu rzeki.
Schron nr 6 jest to obiekt jednostrzelnicowy, otynkowany w całości. Na ścianie przedniej i prawej widoczne ślady po kulach - świadkowie potwierdzają walki prowadzone w tym rejonie podczas próby sforsowania Olzy przez Niemców 1 września 1939r. Jest to jedyne miejsce walk, w których brały udział cieszyńskie fortyfikacje. Schron ten został wybudowany w pierwszej kolejności. Podczas budowy wiaduktu granicznego planowano zniszczyć schron, jednak opór miejscowej ludności zapobiegł zagładzie obiektu. Dla wzmocnienia siły jego ognia, powyżej niego, zbudowano stanowisko rkm w piwnicy domu [już nieistniejącego]. W roku 2004 w otoczeniu obiektu prowadzone były prace konserwatorskie. Sekcja Miłośników Militariów Cieszyńskiego Klubu Hobbystów odrestaurowała schron i udostępniła do
zwiedzania. 4 września 2004, roku SMMCKH wraz z GO "Bielsko-Biała" zorganizowała przy schronie nr 6, I Piknik Historyczny.

Według niektórych autorów w rejonie Cieszyna miano wybudować szereg umocnień pozornych. Te umocnienia nierozpoznane przez Niemców, miały zmusić ich do rozwinięcia na Zaolziu całej 45 DP, w celu przełamania nieistniejących pozycji polskich. Badania terenowe oraz relacje miejscowych świadków nie potwierdziły ww. rewelacji. Nie zdołano również odnaleźć pozostałości umocnień polowych na terenie Cieszyna.

Kesz:

O rozmiarze Mały, zawiera Logbook, ołówek i kilka fantów.

Zainstalowany w miejscu, które nie ingeruje w schron, ponieważ jest to obiekt zabytkowy. Znajduje się POD wiaduktem granicznym!

Proszę starać się nie wzbudzać podejrzeń i zachowywać się stosownie do miejsca.

Źródła:

• http://www.armiakrakow.fortyfikacje.pl/cieszyn/gl_cieszyn.html
• http://www.militariacieszyn.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=118&Itemid=82