Arianie inaczej Bracia Polscy - wspólnota religijna, która wyodrębniła się w latach 1562–1565 z polskiego Kościoła Ewangelicko-Reformowanego, stanowiąca najbardziej radykalny odłam reformacji w Polsce. W 1565 r. grupa definitywnie oddzieliła się od kalwinizmu i przybrała nazwę Braci Polskich. Arianami nazywali ich wrogowie i przeciwnicy - miało to być miano złośliwe i prześmiewcze. W 1658 uchwałą sejmu polskiego zostali oskarżeni o popieranie Szwedów podczas Potopu, a następnie zobligowani do przejścia na katolicyzm lub do opuszczenia Polski. Początkowo w 2 połowie XVI wieku, między Wisłą a Pilicą szybko rozwinął się ruch kalwiński. W XVII wieku tereny dzisiejszej Kielecczyzny zdominowały idee ariańskie, W porównaniu z innymi regionami ówczesnej Rzeczpospolitej powstała tu gęsta sieć zborów ( w pewnym okresie liczba zborów przewyższała liczbę świątyń katolickich ).

Podstawą doktryny arian była Biblia. Kierowali się sprawiedliwością i równością społeczną, głosząc między innymi postulat zniesienia poddaństwa, pacyfizm (zamiast szabli nosili przy boku drewniany miecz), czy równość męża i żony w małżeństwie. Arianie odrzucali dogmat o Trójcy Świętej – nazywano ich antytrynitarzami. Nazwa Arianie wywodzi się od Ariusza, który żył na przełomie III i IV wieku, mieszkał w Aleksandrii. Wypracował doktrynę, która – w ramach chrześcijaństwa – odrzucała istnienie Trójcy Świętej. Argumentacja była dość logiczna: skoro Jezus Chrystus, jako Syn Boży, pewnego dnia przyszedł na świat, to znaczy, że wcześniej nie istniał, a skoro go nie było – wieczny, istniejący od zawsze jest tylko Bóg Ojciec. Doktryna o wiecznym istnieniu boskiej Trójcy Świętej jest więc niezgodna z Pismem Świętym. Jezus był dla Ariusza Synem Bożym, ale poddanym woli Boga Ojca, podobnie jak Duch Święty, który według arian był tylko wykonawcą woli Boga Ojca i Jezusa. Jest to tzw. doktryna podporządkowania (subordynacji). I do tego się sprowadzał arianizm. Doktryna Ariusza została szybko odrzucona w chrześcijaństwie. Potępił ją pierwszy w historii kościoła sobór nicejski w 319 r., zwołany przez cesarza Konstantyna I, który nie był wtedy nawet chrześcijaninem. Sobór skazał Ariusza na wygnanie. Arianizm odrodził się po tysiącu latach, w okresie reformacji, kiedy rozpowszechniło się samodzielne myślenie filozoficzno-religijne.  Nowi arianie wyodrębnili się z kalwinizmu – to w tym nurcie reformacji powróciły koncepcje Ariusza. Jednak kalwini byli trynitarystami, arianie zostali usunięci z ich grona i zwalczani. Myśli i idee braci polskich nie poszły w zapomnienie. Stały się inspiracją dla filozofów europejskiego Oświecenia w zmaganiach o kształt wolności w Europie i podwaliną Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela. 

 Na zdjęciu zbór ariański w Ublinku