PZL-106 KRUK

Rozwój lotnictwa rolniczego w Polsce i krajach RWPG oraz rozwój eksportu polskich usług agrolotniczych do krajów afrykańskich spowodowały wzrost zapotrzebowania na samolot rolniczy o średnim udźwigu. Wobec zakończenia produkcji samolotu rolniczego PZL-101 ”Gawron” o mniejszym udźwigu, zaprojektowano w WSK-PZL Okęcie pod kierunkiem mgra inż. Andrzeja Frydrychewicza nowy samolot PZL-106 "Kruk 71" o lepszych właściwościach użytkowych. Był to pierwszy polski samolot rolniczy II generacji o bezpiecznym układzie konstrukcyjnym: silnik- zbiornik chemikaliów- kabina pilota. W samolocie przewidziano zabudowę rozmaitych silników: K-5 (o mocy 257 kW/350 KM), amerykańskiego Lycoming IO-720 (o mocy 309 kW/420 KM) lub silników turbośmigłowych. Płatowiec miał być mniejszy od "Gawrona", ale przewidziano większy udźwig. Projekt przedstawiono w Zjednoczeniu Przemyślu Lotniczego i przyjęto do realizacji jako awaryjny wobec PZL M15 "Belfegor".

Konstruktorami prowadzącymi byli kolejno mgr inż. Kazimierz Dąbrowski, Klemens Wołos, Józef Mliczek i Maciej Szczawiński. W latach 1983- 1987 w oparciu o główne zespoły konstrukcyjne ”Kruka” (skrzydła, podwozie, usterzenie, kabina, kratownica kadłuba) mgr inż. A. Frydrychewicz opracował projekt rodziny samolotów wielozadaniowych z myślą o Kanadzie: samolotu PZL ”Fregata”, dwupłatowego samolotu gaśniczego PZL-140 ”Gąsior” i wielozadaniowego An-3M, a w 1994 - projekt samolotu gaśniczego PZL-240 ”Pelikan”.

Cata produkcja nie przekroczyła 275 egz. Zestawienie produkcji:
- PZL-106- prototypy i seria informacyjna- 15 egz.,
- PZL-106A- prototypy i seryjne A, AR i AS- 130 egz. ( w tym ok. PZL-10610 AS),
- PZL-106AT- prototyp- 1 egz.,
- PZL106B- prototypy i seryjne B, BR i BS- 75 egz. (w tym ok. 12 BS i ok. 25 BR),
- PZL-106BT- prototypy i seryjne- 50 egz.,
- PZL-106BTU- prototyp- 1 egz.
Razem- 273 egz.

Połowa produkcji trafiła do NRD, ok. 50 egz. do ZUA (Zakład Usług Agrolotniczych), resztę nabyli indywidualni użytkownicy m.in. z Czechosłowacji, Egiptu, Węgier, Argentyny i Hiszpanii. W dniu 1.01.2007 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdowało się 10 samolotów PZL-106 ”Kruk”, w tym min.: Zakład Usług Agrolotniczych- 8 egz., dyspozycyjne- 2 egz.

Konstrukcja.
Jednomiejscowy lub dwumiejscowy dolnopłat zastrzałowy o konstrukcji metalowej.
Płat o obrysie prostokątnym, profil NACA 2415, wznios 4°, skos 6°, kąt zaklinowania 6°06'. Konstrukcja dwudzielna, dwudźwigarowa, półskorupowa, całkowicie metalowa. W kesonie międzydźwigarowym integralne, zbiorniki paliwowe. Skrzydła połączone z kadłubem przegubowymi okuciami na koń­cach dźwigarów i zastrzałami w kształcie litery V, mocowanymi do przedniego dźwigara. Na całej rozpiętości stałe segmento­we sloty. Wyważone masowo i aerodynamicznie lot­ki oraz klapy- szczelinowe. Konstrukcja lotek i klap-szkielet metalowy, pokry­cie z tkaniny. Końcówki skrzydeł z kompozy­tu szklano- epoksydowego.
Kadłub o przekroju prostokątnym. Konstruk­cja kratownicowa, spawana z rur stalo­wych, przednia gródź kratownicy mieszczą­ca zbiornik chemikaliów usztywniona za­strzałami skrzydła- zamknięcie obiegu sił przez skrzydło. Pokrycia kadłuba odejmo­walne, montowane zamkami szybkorozłącznymi. W przedniej części przekładkowe z kompozytu szklano- epoksydowego, na tyl­nej części i spodzie kadłuba pokrywy z blach duralowych. Kabina załogi tworzy osobny zespół mocowany do kratownicy. Jej struktura przystosowana jest do przy­jęcia dużych obciążeń w przypadku awa­ryjnego lądowania lub kraksy (do 40 g). Kabina uszczelniona, ogrzewana i przewie­trzana, w jej wnętrzu utrzymywane stale niewielkie ciśnienie.. Za kabiną pilota miejsce dla mecha­nika. Ściana ogniowa z blachy tytanowej.
Usterzenie klasyczne, obrysy usterzeń trapezowe, usterzenie pionowe lekko skoś­ne. Stateczniki konstrukcji metalowej, dwudźwigarowe, podparte zastrzałami z niewielkim wzniosem. Konstrukcja ste­rów- szkielet metalowy, pokrycie z tka­niny. Uste­rzenie pionowe powiększone przez doda­nie końcówki przedłużającej statecznik pio­nowy.
Podwozie klasyczne stałe.

Wyposażenie- przyrządy VFR z żyrokompasem, ADF, radiostacja UHF.
Instalacje: elek­tryczna, pneumatyczna , ogrzewcza.
Wyposażenie rolnicze: wyjmowany, za­wieszony za pośrednictwem wag hydraulicz­nych zbiornik chemikaliów o poj. 1300 l z kompozytu szklano- epoksydowego. Pokry­wa może być wyposażona w urządzenie do pneumatycznego zdalnego otwierania. Den­nica zbiornika z urządzeniem do awaryjnego zrzutu chemikaliów. Możliwość ciśnie­niowego napełniania chemikaliami ciekły­mi. Pompa odśrodkowa chemikaliów cie­kłych napędzana wiatrakiem. Rozrzutnik tunelowy do chemikaliów sypkich. Zestaw do chemikaliów ciekłych obejmuje rury z opryskiwaczami lub atomizerami.
Wyposażenie przeciwpożarowe: urządzenie do zrzutu bomby wodnej na dennicy zbiornika chemikaliów, dodatkowy zbior­nik o poj. 74 l dla środka spieniającego lub zwilżającego wraz z elektropompą na pa­lecie pod kabiną pilota. Urządzenie umożli­wia zrzut 1300 l wody ze środkiem gaśni­czym w ciągu 1,5 s.
Wyposażenie specjalne: kabina instruk­tora przewidziana do montażu w miejsce zbiornika chemikaliów na każdym egz. sa­molotu. Kabina instruktora, będąca odpo­wiednio zmodyfikowanym zbiornikiem che­mikaliów wyposażona w komplet sterow­nic i podstawowych przyrządów pilotażo­wych. Dla poprawienia widoczności z ka­biny zasadniczej fotel instruktora umiesz­czony z prawej strony. Pod podłogą ka­biny instruktora- zbiornik na chemikalia ciekłe o poj. 400 l. Rozwiązanie to umo­żliwia bezpieczne szkolenie w praktycznym wykonywaniu zabiegów agrolotniczych.

Silnik:
- w prototypie- Lycoming 0-720 o mocy 295 kW (400 KM),
- w PZL-106A i PZL-106B- gwiazdowy PZL-3S o mocy 441 kW (600 KM),
- w PZL-106AS i PZL-106BS- gwiazdowy ASz-62IR o mocy 736 kW (1000 KM),
- w PZL-106BR- gwiazdowy PZL-3SR o mocy 442 kW (600 KM),
- w PZL-106 ”Turbo-Kruk”- turbośmigłowy P&W PT6A-34AG o mocy 566 kW (756 KM),
- w PZL-106BT-601- z turbośmigłowy Walter M-601 o mocy 425 kW (578 KM) lub Walter M-601D o mocy 537 kW (730 KM).

Dane techniczne PZL-106 (wg [2]):
Rozpiętość- 14,8 m, długość- 9,1 m, wysokość- 3,3 m, powierzchnia nośna- 28,4 m².
Masa własna- 1575 kg, masa użyteczna- 1425 kg, masa całkowita- 3000 kg.
Prędkość max- 211 km/h, prędkość przelotowa- 180 km/h, prędkość min.- 92 km/h, wznoszenie- 4 m/s, pułap- 4000 m, zasięg- 400 km.

Dane techniczne PZL-106BT-601 (wg [1]):
Rozpiętość- 14,9 m, długość- 10,24 m, wysokość- 3,82 m, powierzchnia nośna- 31,7 m².
Masa własna- 1680 kg, masa użyteczna- 1920 kg, masa startowa max- 3500 kg.
Prędkość max- 270 km/h, prędkość robocza- 150-170 km/h, prędkość min.- 90 km/h, wznoszenie- 6 m/s, zasięg- 750 km, zasięg z paliwem w zbiornikach chemikaliów- 1600 km.

O skrzynce: Stojąc na kordach udaj się ok. 15 metrów na północny-wschód.