Działobitnia zwana imieniem rosyjskiego gen. Iwana Dehna, generalnego budowniczego twierdz na obszarze Królestwa Polskiego. Została zbudowana przez Rosjan w 1839 roku jako osłona pierwszego bastionu obwodu wewnętrznego umocnień twierdzy. Budowla murowana z cegły, posiadała wielką koncentrację ognia artyleryjskiego, bo wyposażona została w 52 otwory artyleryjskie. Otoczona fosą (suchą) z murowaną przeciwskarpą, w postaci muru Carnota. Dolna kondygnacja zaopatrzona została w system chodników. Od 2004 r. mieści się w niej Muzeum Kampanii Wrześniowej i Twierdzy Modlin.
Działobitnia Dehna, powstała w trakcie rozbudowy twierdzy napoleońskiej, przeprowadzonej po upadku powstania listopadowego, położona w Nowym Dworze Mazowieckim przy ulicy Mickiewicza 102, została wpisana do rejestru zabytków.
Budowla stanowi element zewnętrznych fortyfikacji obwodu wewnętrznego cytadeli twierdzy Modlin; usytuowana jest na niewielkim wzniesieniu, przed fosą naroża zachodniego półbastionu. Składa się z wieży artyleryjskiej na planie podkowy, w części głównej trzykondygnacyjnej, z niższymi o piętro skrzydłami, łączącej się kaponierami grodzowymi z galerią strzelecką umieszczoną za suchą fosą w przeciwskarpie oraz centralną poterną z fosą wewnętrznego obwodu.
Działobitnia Dehna jest jedyną zachowaną działobitnią przy wewnętrznym obwodzie – oprócz tzw. elewatora – i obecnie największą w twierdzy. Obiekt jest reprezentatywnym przykładem konstrukcji stosowanych w XIX-wiecznych fortyfikacjach, tym cenniejszym, że przetrwał do naszych czasów w niewiele zmienionej formie (przekształcenia dotyczą głównie przyziemia od strony dziedzińca). Unikalny w skali twierdzy jest w pełni zachowany system galerii i chodników dolnej kondygnacji, służący do obrony bliskiej, walki minerskiej i skrytej komunikacji z zapolem. Obiekt, będąc przykładem budownictwa militarnego, posiada także walory artystyczne; elewacje zaprojektowano starannie, zgodnie z klasycznymi zasadami kompozycji, zaopatrując w detal architektoniczny. Widoczne na elewacji ślady po ostrzale stanowią świadectwo historycznych zdarzeń. Obiekt posiada zatem wartość artystyczną, historyczną i naukową – przez co kwalifikuje się do wpisania do rejestru zabytków.
Agnieszka Żukowska Rzecznik Prasowy Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
|