PL. Geościeżka Twierdza Kostrzyn  prowadzi poprzez obiekty związane z rozbudową twierdzy oraz funkcjonowaniem garnizonu. Już w XVII wieku uwidoczniła się potrzeba wyposażania kostrzyńskiej warowni w dodatkowe dzieła zewnętrzne. Wówczas to powstały trójkątne raweliny chroniące bramy i kurtyny bastionowych fortyfikacji. Dość szybko pojawiły się również obiekty chroniące miasto od strony półwyspu Gorzyńskiego – jedynego w miarę suchego fragmentu terenu na wyspie dającego możliwość rozwinięcia szyków oblegającemu. Zajęto się również zabezpieczeniem wylotu mostu na Odrze. 

W XVIII wieku rozbudowę kontynuowano. Ukonstytuowała się enwelopa – ciąg wałów i placów broni otaczających murowane fortyfikacje bastionowe. Znacznie rozbudowane zostało gorzyńskie Dzieło Rogowe. Coraz bardziej uwidaczniał się problem słabego oddziaływania twierdzy na zakończenia mostów i grobli prowadzących do niej. Niestety planowane inwestycje powstrzymała wojna siedmioletnia. Dopiero francuski okupant w latach 1806-1814 podjął prace mające unowocześnić i naprawić fortyfikacje. Świeżo wzniesione obiekty świetnie zdały swój egzamin w czasie ponad rocznej blokady miasta.

Po odzyskaniu twierdzy prusacy snuli rozległe plany rozbudowy. Ostatecznie dla zabezpieczenia zachodniego wyjścia z twierdzy wzniesiono szereg obiektów na Wyspie Odrzańskiej. Pojawienie się kolei wymusiło znaczne powiększenie przestrzenne obwarowań. Zaowocowało to nowymi lunetami wzdłuż Kanału Powodziowego, ufortyfikowanymi przyczółkami, oraz fortem Nowe Dzieło. Gwałtowny rozwój wojskowej techniki ponownie wymusił jednak stworzenie dalej wysuniętych i znacznie potężniejszych obiektów.

W latach 80-tych i 90-tych XIX wieku powstały cztery forty zewnętrzne o mianach Sarbinowo, Czarnów, Żabice i Gorgast. Były to obiekty nowego typu, zdolne do długotrwałego stawiania oporu. Docelowo miały być rdzeniem rozległej pozycji obronnej, rozbudowywanej już w trakcie działań wojennych. Rewolucja w dziedzinie amunicji burzącej wymusiła jednak przewartościowanie tych koncepcji. Ostatecznie założono, że główną linią obrony twierdzy będą punkty oporu piechoty organizowane wokół betonowych schronów budowanych na przedpolach fortów. 

Kostrzyńskie umocnienia nie miały okazji wzięcia udziału w walkach I wojny światowej. Wykonane wokół miasta fortyfikacje drewniano ziemne dość szybko zasypano, by nie blokować przestrzeni uprawnej.  Po 1918 roku twierdza została pozbawiona większości uzbrojenia i stała się w zasadzie niezdolna do walki. Sytuacja zaczęła się zmieniać pod koniec lat 30-tych. Wzdłuż mostów kolejowych na linii Kolei Wschodniej (Ostbahn) powstały nowoczesne żelbetowe schrony. Na poważniejsze jednak prace nie pozwolił budżet i wybuch wojny.

W 1945 roku tylko część umocnień zewnętrznych wzięła udział w walkach. Stało się tak głównie z powodu zbyt małej dla obsadzenia tak rozległych fortyfikacji załogi. Niektóre jednak z obiektów stawiły zacięty opór, a czerwonoarmiści musieli się wdzierać do środka szturmem. Po wojnie los tych obiektów był bardzo różny. Część została zniszczona lub zdewastowana. Niektóre uszkodzone stopniowo popadały w ruinę. Jedynie nieliczne przetrwały w dobrym stanie.

Ciężko również wyobrazić sobie twierdzę bez załogi. W Kostrzynie od początku istnienia fortyfikacji stacjonował stały garnizon. Dla jego obsługi i zakwaterowania powstawało stopniowo coraz więcej obiektów. Były to koszary, spichlerze, magazyny, place ćwiczeń i strzelnice. Niektóre z nich do dzisiaj można zobaczyć w mieście i okolicach. Przez niektóre z nich prowadzi ścieżka.

Zapraszamy do poszukiwania i odwiedzania tych często trudnych do odnalezienia i niedostępnych obiektów. Prosimy o zachowanie ostrożności, zwłaszcza w tych najbardziej zrujnowanych budynkach. 

DE.  Der Geopfad der Festung Kostrzyn/ Küstrin führt durch die Einrichtungen, die mit der Erweiterung der Festung und der Funktionsweise der Garnison verbunden sind. Bereits im 17. Jahrhundert wurde die Notwendigkeit offensichtlich, die Festung Küstrin mit zusätzlichen externen Anlagen auszustatten. Zu diesem Zeitpunkt wurden die dreieckigen Ravelins angelegt, um die Tore und Courtinen der Bastionsbefestigungen zu schützen. Die Bauerke, die die Stadt vor der Halbinsel Gorin schützten - dem einzigen relativ trockenen Teil des Gebiets auf der Insel, der es den Belagerern ermöglichte, ihre Linien zu entwickeln -, entstanden ebenfalls ziemlich schnell. Es wurde auch versucht, der Ausgang von dem Oderbrücke zu sichern. 

Im 18. Jahrhundert wurde die Expansion fortgesetzt. Ein Envelope wurde gebildet - eine Reihe von Wällen und Wappenplätzen, die die Befestigungsanlagen der Ziegelbastion umgeben. Das Hornwerk von Gorin wurde erheblich erweitert. Das Problem des schwachen Einflusses der Festung auf die Enden der Brücken und Deiche, die dorthin führten, wurde immer offensichtlicher. Leider wurden die geplanten Investitionen durch den Siebenjährigen Krieg gestoppt. Nur der französische Eindringling unternahm in den Jahren 1806-1814 Arbeiten zur Modernisierung und Reparatur der Befestigungen. Die neu errichteten Gebäude erwiesen sich während der einjährigen Blockade der Stadt als erfolgreich. 

Nach der Wiedereroberung der Festung machten die Preußen umfangreiche Expansionspläne. Um den westlichen Ausgang der Festung zu sichern, wurde schließlich eine Reihe von Gebäuden auf der Oderinsel errichtet. Das Erscheinen der Eisenbahn erzwang eine erhebliche räumliche Vergrößerung der Befestigungsanlagen. Dies führte zu neuen Lünetten entlang des Oder-Vorflutkanals, befestigten Widerlagern und der Festung Neuwerk. Die rasante Entwicklung der Militärtechnologie erzwang jedoch erneut den Bau weiterer und viel mächtigerer Objekte.

In den 1880er und 1890er Jahren wurden vier Forts bei Zorndorf (Sarbinowo), Tschernow (Czarnow), Säpzig (Żabice) und Gorgast gebaut. Dies waren Objekte eines neuen Typs, die lange widerstehen konnten. Letztendlich sollten sie der Kern einer umfassenden Verteidigungsposition sein, die im Verlauf der Feindseligkeiten entwickelt wurde. Die Revolution der Abbruchmunition erzwang jedoch eine Neubewertung dieser Konzepte. Letztendlich wurde angenommen, dass die Hauptverteidigungslinie der Festung Infanterie-Widerstandspunkte sein würden, die um Betonbunker herum angeordnet waren, die im Vordergrund der Festungen errichtet wurden.

Die Befestigungsanlagen von Küstrin hatten keine Gelegenheit, an den Schlachten des Ersten Weltkriegs teilzunehmen. Die rund um die Stadt errichteten Holz- und Erdbefestigungen wurden recht schnell aufgefüllt, um die Anbaufläche nicht zu blockieren. Nach 1918 wurden der Festung der größte Teil ihrer Waffen entzogen und sie blieb im Wesentlichen nicht mehr für den Kampf geeignet. Die Situation begann sich Ende der 1930er Jahre zu ändern. Entlang der Eisenbahnbrücken der Ostbahn wurden moderne Stahlbetonbunker gebaut. Das Budget und der Ausbruch des Krieges ermöglichten jedoch keine ernsthaftere Arbeit. 

1945 nahmen nur einige der äußeren Befestigungen an den Kämpfen teil. Dies lag hauptsächlich daran, dass die Besatzung zu klein war, um derart umfangreiche Befestigungen zu besetzen. Einige der Objekte leisteten jedoch heftigen Widerstand, und die Soldaten der Roten Armee mussten sie stürmen. Nach dem Krieg war das Schicksal dieser Objekte sehr unterschiedlich. Einige wurden zerstört oder abgebrochen. Einige der beschädigten Gebäude verfielen allmählich. Nur wenige überlebten in gutem Zustand.

Es ist auch schwer, sich eine Festung ohne Besatzung vorzustellen. Seit Beginn der Befestigungsanlagen war in Küstrin eine permanente Garnison stationiert. Nach und nach wurden immermehr Einrichtungen für den Service und die Unterbringung gebaut. Dies waren Kasernen, Getreidespeicher, Lagerhäuser, Übungsplätze und Schießstände. Einige von ihnen sind noch in der Stadt und ihrer Umgebung zu sehen. Einer unserer Weg führt durch zu einigen von ihnen. Wir laden Sie ein, diese oft schwer auffindbaren und unzugänglichen Objekte zu suchen und zu besuchen. Bitte seien Sie besonders vorsichtig, es handelt sich meist um verfallende Gebäude.